Yargı Etiği Pratik Çalışmalar Mustafa Saldırım

Bu kitap, uygulamadaki etik sorunları çözmenin en etkili yollarından birinin pratik eğitimler olduğu düşüncesiyle hazırlanmıştır. Uygun eğitim teknikleri uygulanarak yapılacak eğitimler başta olmak üzere, etkili mekanizmalar kurulması ve işletilmesi halinde insanların tutum ve davranışlarının daha etik olabileceği varsayılmaktadır. Bu nedenle Sokrates’in, Aristo’nun, Kant’ın ya da diğer ünlü felsefecilerin etik konusundaki düşünceleri kadar, uygulamadaki etik sorunların bu felsefi görüşlerden yararlanılarak, pratik şekilde nasıl analiz edileceği de önem taşımaktadır. Uluslararası alanda pratik yargı etiği ile ilgili çok ciddi ve zengin bir bilgi birikimi bulunduğunu da bu vesileyle belirtmek isterim.

Etik, bilgi konusu olup “etik bilgisi” olmayanların bilinçli olarak bir davranışı etik açıdan doğru bir şekilde değerlendirmeleri mümkün değil-dir. İşte bu kitap, (genelden özele doğru) değer, ilke, kural, standart ve etik kurul kararları dizgesi içinde bir davranışın etik olup olmadığını analiz etme ve doğru bir sonuca (senteze) varma konusunda etik bilgisi olan okuyucuların uygulama becerilerini geliştirmeye yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.

Yargı Etiği Pratik Çalışmalar Kitabında yer alan vakaların önemli bir kısmı Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi ile TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Hukuk Fakültesinde verdiğim “yargı etiği”, “hukukta mesleki deontoloji” ve “hukuk ve etik” derslerindeki pratik çalışmalardan oluşmaktadır. Bu dersler sırasında Bangalor Yargı Etiği İlkelerini ve Yargıtay Yargı Etiği İlkelerini de geniş şekilde inceleyerek, pratik olarak nasıl uygulanacağını öğrencilerimle tartışma olanağı bulmuştum. “Hoca, öğrencinin öğrencisidir” diye bir söz vardır. Öğrencilerin yüksek özgüvenleri, ilgileri ve merakları ile incelenen vakaların çok yönlülüğü, zenginliği ve çeşitliliği bir araya gelince ben de bilgilerimi daha çok geliştirme olanağı buldum. Bu vesileyle öğrencilerime çok teşekkür ederim.

Yukarıda açıkladığım nedenlerle derslerimde hiçbir zaman öğrencilerime not tutturmadım, hiçbir bilgiyi ezberletmedim, sınavlarda her türlü (kitap, defter, notlar gibi) elektronik olmayan (fiziki) kaynakları serbest bıraktım. Video, fotoğraf, senaryo ve gazete haberlerinden yararlanarak, dünyadaki ve ülkemizdeki güncel vakaları birlikte tartışarak derslerimizi işledik. Bir öğrencim, “hâkimler, şehrin ileri gelenlerinin yemek davetini kabul edebilir” düşüncesini ileri sürdüğünde, “şehrin ileri gelmeyenlerinin davetlerini niye kabul etmiyor?” sorusuyla cevap verdim. “Hâkim dava bittikten sonra, taraflardan hediye olarak bir kitap alabilir” diyen öğrencime, “herkes davası bittikten sonra hâkime hediye verirse ne olur?” diye sordum. Bunları tartışırken, Sokrates’i de konuştuk, Kantı da konuştuk elbette. Ama, sürekli pratik sorunları analiz ederek, bir davranışın etik olup olmadığını nasıl değerlendirebileceklerini ve etik duruşlarını nasıl savunabileceklerini öğrendiler.

Bir davranışın doğruluğu veya yanlışlığının bilinebilmesi tek başına yeterli değildir. Bunun yanında tutum değişikliği de gerekir ki bu ancak pratik yaparak kazanılabilir. Gönüllü öğrencilerim, hukuk klinikleri yo-luyla bilgi ve deneyimlerini yargı etiği dersi almayan akranlarıyla paylaş-ma olanağı da buldular. Böylece bilgi bakımından daha da zenginleştik, etik değerleri daha çok içselleştirdik ve hep birlikte öğrenerek etik yolda bir adım daha ilerledik.

“Yargı Etiği Pratik Çalışmalar” kitabı da Bangalor Yargı Etiği İlkelerini esas alan Yargıtay Yargı Etiği İlkeleri dikkate alınarak hazırlanmıştır. Diğer bir anlatımla bu kitap, aynı zamanda Bangalor Yargı Etiği İlkelerine göre yazılmış bir pratik çalışma kitabıdır. Kitabın ekler kısmında yer alan Yargıtay Yargı Etiği İlkeleri ile Bangalor Yargı Etiği İlkeleri karşılaştırıldığında her iki metnin birbirine oldukça benzer olduğu rahatlıkla anlaşılabilir. Ancak Yargıtay Yargı Etiği İlkeleri, Bangalor Yargı Etiği İlkelerinin BM EKOSOK’ta kabul edilmesinden sonra yargı etiği alanındaki gelişmeleri ve yeni kavramları da içerdiğinden (Bangalor Yargı Etiği İlkelerini esas almasına rağmen) Bangalor Yargı Etiği İlkelerinden daha modern ve gelişmiş bir metindir.

Son söz olarak, içinde yaşadığımız çağda bilginin bir bilgisayarın birkaç tuşu kadar yakınında olduğunu hatırlatmak isterim. Bu nedenle günümüzdeki modern eğitim anlayışı, insanlara ve özellikle de gençlere bilgi yüklemek yerine, bilgiyi kullanmayı öğretmek üzerine inşa edilmektedir. Bilgiyi mesleki ve günlük hayatlarında nasıl kullanacaklarını öğretmenin en etkili yolu da pratik çalışmalar yapmaktır. Bu şekilde tekrar eden pratikler, davranışlara ve alışkanlıklara dönüşerek, kişilerin değerlere verdikleri önemi ve karakterlerini etkiler.

Kitabın adaletle yolu bir şekilde kesişen herkese yararlı olmasını dilerim.