Uyduya Dayalı Konum Belirleme Hakan Oktal

Günümüzde uydu teknolojileri sadece seyrüsefer değil, çok farklı amaçlar için kullanılmaktadır. Örneğin haberleşme uyduları yerden sinyal alır, bunları işler ve tekrar dünyaya geri gönderir. İzleme uyduları, dünya etrafındaki yörüngeleri üzerinde periyodik olarak dönerken ilgilenilen bölgenin resimlerini çeker. Meteoroloji uyduları bulut kümelerini ve atmosferik olayları takip eder, resimlerini çeker ve hava tahminlerinin daha sağlıklı yapılmasına yardımcı olur. Uydular bazı askeri uygulamalarda uygun donanımlar yardımı ile kritik bölgelerde keşif görevi üstlenir. Bunun yanında seyrüsefer amaçlı kullanılan uydular ise sadece havayolu ulaşımında değil, tüm ulaşım türlerinde dünya üzerinde nerede olursak olalım, hiçbir yer vericisine bağlı kalmadan yön, konum, mesafe, zaman ve hız gibi temel seyrüsefer bilgilerine ulaşabilme imkânı sağlar.

Hava ulaşımında seyrüseferin üç boyutlu olması, onu diğer yüzey ulaşım türlerinden ayıran en önemli özelliktir. Farklı irtifalarda, ancak aynı doğrultuda uçan çok sayıda hava aracının gökyüzünde seyretmesi hava ulaşımında kullanılan seyrüsefer yardımcılarının önemini daha da arttırmaktadır. Emniyetli ve ekonomik bir uçuşun anahtarı seyrüsefer sistemlerindedir. Geleneksel seyrüsefer sistemlerinin büyük çoğunluğu yere dayalıdır ve belirli bir menzil dâhilinde kullanılabilmektedir. Özellikle okyanus aşırı uzun menzilli uçuşlarda yere dayalı seyrüsefer yardımcılarını kullanmak mümkün olamamaktadır. Uydu teknolojilerinin gelişmesi ile bu problem büyük ölçüde çözülmüş, uydu sistemleri hava seyrüseferinin her aşamasında emniyetli bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Yakın bir gelecekte tüm dünyada yere dayalı sistemlerin yerini tamamen uydu sistemlerinin alması planlanmaktadır.

Uyduya dayalı konum belirleme, günümüzde sadece havayolu taşımacılığında değil, diğer tüm taşımacılık türlerinde, bilimsel araştırmalarda ve günlük hayatta farklı uygulamalarda yaygın olarak kullanılmakta ve her geçen gün kullanımı daha da yaygınlaşmaktadır. Bu kitapta günümüzde küresel kapsamda hizmet veren ve yakın bir gelecekte hizmete girecek olan uyduya dayalı konum belirleme sistemlerinin (GNSS: Global Navigation Satellite System) genel özellikleri, çalışma prensipleri ve sinyal yapıları ile bu sistemlerin performanslarını arttırmaya yönelik farklı teknikler ele alınmıştır.

Uydu temelli konum belirleme sistemleri ile ilgili yazılmış Türkçe kitap sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar az sayıdadır. Tüm dünyada bu konuda yapılan çalışmalar ve uydu teknolojilerindeki hızlı gelişim göz önüne alındığında, bu kitabın sözü geçen konu üzerine çalışan araştırmacılar ve konuya ilgi duyan okuyucular için önemli bir kaynak olacağı düşünülmektedir.

Doç. Dr. Hakan OKTAL - Dr. Öğr. Üyesi Kadriye YAMAN