Türk Ü Tazi Betül Sinan Nizam

Osmanlı sahası sözlükçülük geleneğinin önemli bir kolunu manzum sözlük yazıcılığı oluşturur. Anadolu'da 15. yüzyıldan itibaren dillerinden biri Türkçe olan manzum sözlüklere rastlanmaktadır. Kaynaklarda hakkında hiçbir bilgi bulunmayan İbn Kalender'in 17. yüzyılın ilk yarısından önce telif edildiği anlaşılan Arapça-Türkçe manzum lugatı Türk ü Tâzî, bu geleneğin halkalarından biridir. Talebelere Arapça öğretmek ve kafiye, vezin, gramer, edebî sanat bilgisi kazandırmak amacıyla kaleme alınan eser mensur bir mukaddimenin ardından gelen 19 kıta ve 235 beyitten oluşur. Lugatta 1070 civarında Arapça kelimenin Türkçe karşılığı verilmiştir. Eserin derkenar notları açısından zengin olan nüshaları manzum sözlük yazma, okuma ve okutma pratiklerini yansıtması bakımından kıymetlidir.
Bu çalışmada Türk ü Tâzî'nin tenkitli metni ortaya konulmuş; eser tertip, şekil, muhteva, dil ve üslup özellikleri bakımından ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bunun yanında lugatın eldeki nüshaları geniş şekilde tanıtılmış, imla ve harekeleme farkları sonnotlarla gösterilmiştir. Ayrıca Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü'nde sehven Gencî Pir Mehmed'in Genc-i Le'âl adlı manzum sözlüğünün bir bölümü olarak kullanılan ve bugün kayıp olan nüsha hakkında ilk kez bilgi verilmektedir. Böylece bu çalışmayla beraber literatürde yıllardır süregelen Genc-i Le'âl'in iki bölümden oluşan Arapça-Farsça-Türkçe manzum sözlük olduğu şeklindeki yaygın yanlış tashih edilmiştir. Son olarak Arapça-Türkçe, Türkçe-Arapça İndeks-Sözlüklerle okuyucuların Türk ü Tâzî'nin kelime kadrosuna kolayca ulaşabilmeleri amaçlanmıştır.