Türk Iskan Sistemi Osman Gümüşçü

Elinizdeki kitap bir “Türk iskan tarihi” araştırması değildir. “Büyük Türk göçü” adını alan ve X. yüzyılda İç Asya’da başlayarak asırlarca süren nüfus hareketleri dahilinde; İslamlaşarak batıya yönelen Türk topluluklarının, gerçekleştirdikleri uzun bir fetih, ilerleme ve iskan süreçleri üzerinde duran, “tarihi coğrafya” bakış açısına sahip bir araştırmadır.
Türkistan ve çevresinden, X. yüzyıl başlarından itibaren Türk toplulukların batıya göçe başlamasıyla asırlar boyu süren Büyük Türk göçü Azerbaycan, Anadolu ve Rumeli topraklarının Türkleşmesi ve Müslümanlaşması için en önemli etkendir. Göçlerle önce Uc haline getirilen sahalarda, askeri fetihlerin arkasından, zorunlu ve gönüllü göçlerle iskan yapılmadığı sürece, başarıların kısa ömürlü kaldığını iyi bilen Türk yöneticileri, mutlaka fetihlerin ardından göçmenlerin iskanı uygulamasını gerçekleştirmişlerdir.
Bugüne kadar geçmişteki Türk iskanı konusu fazlasıyla ihmal edilmiştir. Her ne kadar bazı dar sahalar için geçmişteki iskana dair çalışmalar yapılmışsa da Türk iskanına bütüncül yaklaşan araştırmalar bulunmamaktadır. Bu açıdan elinizdeki kitap bir ilk olma niteliği taşımaktadır. Burada “Türk yerleşme/iskan sistemi” adını verdiğimiz ve kısaca “Uc-fetih-iskan döngüsü” şeklinde de formüle edilebilen süreç, Türklerin Azerbaycan, Anadolu ve Rumeli’ye gelişlerinden itibaren, tüm iskanın belirli bir sistem çerçevesinde yaşandığını, belirli yolları izlediğini ve tüm adımların planlı bir biçimde gerçekleştirildiğini iddia etmektedir.