Temel Yasa Anayasa Hikmet Sami Türk

Bütün yasaların temelinde, hatta bütün hukuk sisteminin temelinde anayasa vardır. Yasalar o temel üzerinde ve ona uygun olarak yapılır. Bu, yalnız Türkiye’de değil, başka ülkelerde de böyledir. Nitekim bizim 1876 tarihli ilk yazılı anayasamızın adı, Kanun-i Esasî, −günümüz Türkçe’siyle−Temel Kanun/Temel Yasa idi. Ondan sonraki 1921 ve 1924 tarihli iki anayasamızın ortak adı, Teşkilâtı Esasiye Kanunu, −günümüz Türkçe’siyle− Temel Teşkilât Kanunu/Temel Kuruluş Yasası idi. Bu, sözcük anlamıyla Fransızca ve İngilizce Constitution, −Türkçe çevirisiyle− Kuruluş Kanunu/ Kuruluş Yasası teriminin güçlendirilmiş bir şekliydi. Fakat 1945 Türkçeleştirmesiyle bu terim, −devletin kurumsal yapısı ile sınırlı bir anlam taşıyan, adını taşıdığı metnin içeriğini tam yansıtmayan, o nedenle yetersiz kalan dar kapsamlı “teşkilât” sözcüğü bırakılarak− daha genel ve daha geniş kapsamlı tek bir sözcükle Anayasa’ya çevrildi. 1952’de tekrar Teşkilâtı Esasiye Kanunu’na dönüldüyse de; bu, 27 Mayıs 1960 İhtilâli ya da Devrimine kadar devam etti; ondan sonraki düzenlemelerle Anayasa kalıcı terim oldu. Nitekim 1961 ve 1982 anayasalarının ortak adı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’dır. Bütün bu terimlerin sözcük anlamıyla ifade edilen, bütün yasaların temelinin veya bütün yasaların anasının anayasa olduğudur. Günümüzde Federal Almanya Cumhuriyeti’nin 1949 tarihli anayasasının adı da, bizim 1876 tarihli Kanun-i Esasî ile eş anlamlı bir sözcük olan Grundgesetz, −Türkçe çevirisiyle− Temel Kanun/Temel Yasa’dır.