Seri Muhakeme Usulü Gülsüm Soylu Ünver

17.10.2019 tarihli 7188 sayılı Kanun ile 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun mülga 250. maddesi seri muhakeme usulü başlığı ile yeniden düzenlenmiş ve seri muhakeme usulü hukuk sistemimize dahil edilmiştir.

Klasik ceza muhakemesi hukukunun bazı durumlarda ağır işlemesi ve yetersiz kalması sebebiyle zaman içinde ceza sistemindeki anlayışı da değiştiren onarıcı adalet sisteminin ortaya çıkması sonucu alternatif bazı yöntemler geliştirilmiştir. Onarıcı adalet sistemi, failin işlediği fiilin sorumluluğunu almasını, mağdurun suç sebebiyle uğradığı zararın giderilmesini ancak bu sırada failin toplum nezdinde damgalanmasının da önüne geçilmesinin sağlanmasını amaçlamakta, bu hâliyle klasik ceza muhakemesi sisteminden ayrışmaktadır. Bunun sağlanması ise, klasik ceza muhakemesi sisteminden daha kısa, daha hızlı ve pratik olabilecek bazı yöntemler ile mümkün olabilmektedir. Bu suretle, başta uzlaşma olmak üzere alternatif yöntemler çeşitli zaman ve şekillerde hukuk sistemimizde yer edinmiştir.

Daha önce Fransa, Almanya gibi ülkelerde benzer şekilde uygulama yeri bulmuş seri muhakeme usulü de klasik ceza muhakemesine alternatif olarak geliştirilen kısaltılmış ve hızlandırılmış bir muhakeme usulüdür. Hukuk sistemimizde daha önce yer almış ve hâlen uygulanan alternatif yöntemler bulunmakta ise de, seri muhakeme usulü yapısı itibariyle farklılık göstermektedir ve yöntemi, uygulayıcılar açısından yenilikler içermektedir. Bu sebeple birer uygulayıcı olarak kitaba başlarken amaç yine uygulamaya yönelik bir çalışma yapmak olsa da, seri muhakeme usulü konusunda yaptığımız araştırmalar ve tükettiğimiz kaynakların içeriği, çalışmanın derinleşmesini ve usulün kısmen teorik açıdan da ele alınması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.

Buradan hareketle kitabımızda ceza muhakemesi sistemimize yeni giren seri muhakeme usulü ayrıntılı bir şekilde anlatılmaya çalışılmış ve karşılaştırmalı hukuktan da örnekler verilerek klasik muhakemeye alternatif diğer yöntemlerle seri muhakeme usulünün karşılaştırılması yapılmıştır.

Kitabın birinci bölümünde, seri muhakeme usulüne ilişkin yasal düzenlemenin gerekçesine yer verilmiş ve seri muhakeme usulünün hukukî niteliği üzerinde durulmuştur.

İkinci bölümde ise, seri muhakeme usulünün uygulanabileceği ve uygulanamayacağı hâller ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Bu konu uygulamadaki hâliyle anlatılmış teorik olarak da değerlendirilmiştir.

Üçüncü bölümde, seri muhakeme usulünün uygulanması, savcılılık aşaması, mahkeme aşaması ve kanun yolu aşaması başlıkları altında incelenmiştir. Bu aşamaların uygulaması yanında, bu süreçte ortaya çıkabilecek sorunlar ele alınarak buna ilişkin değerlendirmeler de yapılmıştır. Uygulayıcılar açısından faydalı olabilmek maksadıyla uygulama aşamasında kullanılabilecek şablonlar da bu bölümde yer almaktadır.

Son bölümde, uzlaştırma, önödeme, basit yargılama usulü, sulh hâkiminin ceza kararnameleri, meşhud suçların yargılama usulü, Fransız ceza muhakemesi sisteminde yaptırım sözleşmesi ile suçu kabul edenlerin yargılanması kurumları açıklanarak seri muhakeme usulü ile karşılaştırması yapılmıştır.