Satıcının Zapttan Sorumluluğu Mehmet Akçaal

İÇİNDEKİLER

I. İÇİNDEKİLER 9

II. KISALTMALAR CETVELİ 17

III. BİBLİYOGRAFYA 21

GİRİŞ

KONUNUN SUNUMU, ÖNEMİ VE SINIRLANDIRILMASI

I. KONUNUN SUNUMU 53

II. KONUNUN ÖNEMİ 54

III. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 56

BİRİNCİ BÖLÜM

SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞU KAVRAMI, MUKAYESELİ HUKUKTA DÜZENLENİŞİ, HUKUKÎ NİTELİĞİ, BENZER KAVRAMLARDAN FARKI, ÇEŞİTLERİ VE UYGULAMA ALANI

§ 1. TERMİNOLOJİ VE SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞU KAVRAMI 59

I. TERMİNOLOJİ 59

II. KAVRAM 62

§ 2. SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞUNUN TARİHÎ GELİŞİMİ VE MUKAYESELİ HUKUKTA DÜZENLENİŞİ 63

I. ROMA HUKUKU’NDA 63

II. MECELLE’DE 67

III. ALMAN HUKUKU’NDA 68

IV. İNGİLİZ HUKUKU’NDA 71

V. FRANSIZ HUKUKU’NDA 72

VI. İTALYAN HUKUKU’NDA 74

VII. TÜRK - İSVİÇRE HUKUKU’NDA 75

VIII. MİLLETLERARASI MAL SATIMINA İLİŞKİN SÖZLEŞMELER HAKKINDA BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANLAŞMASI’NDA 75

§ 3. SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞUNUN HUKUKÎ NİTELİĞİ 79

I. SATICININ HEM KANUNÎ HEM DE AKDÎ BİR BORCU NİTELİĞİNDE OLMASI 79

II. SEBEP SORUMLULUĞUNUN BİR TÜRÜ OLMASI 81

§ 4. ZAPTTAN SORUMLULUK KAVRAMININ BENZER KAVRAMLARDAN FARKI 83

I. SATICININ SATILANIN ZİLYETLİK VE MÜLKİYETİNİ DEVRETME BORCU 83

II. GEREĞİ GİBİ İFA ETMEME 86

III. SÜBJEKTİF İMKÂNSIZLIK 88

IV. AYIPTAN SORUMLULUK 90

A) GENEL OLARAK 90

B) ZAPTTAN VE AYIPTAN SORUMLULUĞUN BİRBİRİNDEN AYIRT EDİLMESİ İÇİN KULLANILAN ÖLÇÜTLER 92

1) Tarihî Gelişim 94

2) Doktrindeki Ölçütler 94

3) Uygulamadaki Ölçütler 97

4) Değerlendirme ve Kişisel Görüşümüz 99

V. MÜSADERE 102

§ 5. SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞUNUN ÇEŞİTLERİ 107

I. TAM ZAPT 107

II. KISMÎ ZAPT 108

III. ZAPT BENZERİ HALLER 111

§ 6. SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞUNUN UYGULAMA ALANI 113

I. AYNÎ HAKLARIN İYİNİYETLE KAZANILMASINA DAİR HÜKÜMLER KARŞISINDA ZAPTTAN SORUMLULUĞUN UYGULAMA ALANI 113

A) GENEL OLARAK 113

B) ALICININ İYİNİYETLİ OLMASI HALİNDE 115

C) ALICININ KÖTÜNİYETLİ OLMASI HALİNDE 120

II. MADDÎ OLMAYAN VARLIKLARIN SATIŞI BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI 121

A) GENEL OLARAK 121

B) AYIPTAN SORUMLULUK HÜKÜMLERİ KARŞISINDA

UYGULAMA ALANI 123

C) MADDÎ OLMAYAN VARLIKLARA İLİŞKİN KESİN HÜKÜMSÜZ SÖZLEŞMELER BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI 125

III. SATIŞ TÜRLERİ BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI 127

A) TAŞINIR SATIŞLARINDA 127

B) TAŞINMAZ SATIŞLARINDA 128

C) ARTIRMA YOLUYLA SATIŞLARDA 133

D) DİĞER SATIŞ TÜRLERİNDE 135

IV. SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞUNA DAİR HÜKÜMLERİN DİĞER SÖZLEŞME TÜRLERİ BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI 133

İKİNCİ BÖLÜM

SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI VE DİĞER MÜESSESELERLE YARIŞMASI

§ 7. SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI 139

I. MADDÎ ŞARTLARI 139

A) SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİ OLARAK KURULMUŞ OLMASI 139

B) SATILANIN ALICIYA TESLİM EDİLMİŞ OLMASI 144

C) ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN SATILAN ÜZERİNDE ÜSTÜN BİR HAKKININ BULUNMASI 148

1) Üçüncü Kişinin Hiçbir Hakka Dayanmaksızın Satılana El Koyması 148

2) Üstün Hakkın Kapsamı 149

3) Üstün Hakkın Bulunması Gereken An 154

D) ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN ZAPT HAKKINI

KULLANMIŞ OLMASI 156

1) Genel Olarak 156

2) Üçüncü Kişinin Üstün Hakkını İleri Sürme Şekli 160

E) ALICININ SATILAN ÜZERİNDE ÜÇÜNCÜ KİŞİYE AİT OLAN HAKKI BİLMEMESİ 164

1) Genel Olarak 164

2) Bilinmesi Gereken Zapt Tehlikesinin Alıcının Sahip Olduğu Haklara Etkisi 167

3) İspat Yükü 170

4) Zapt Tehlikesinin Alıcı Tarafından Bilinmesine Rağmen Satıcının Sorumluluğu 173

F) SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMAMIŞ VEYA ORTADAN KALDIRILMAMIŞ OLMASI 175

1) Zapta İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmasının Geçerliliği İlkesi 175

2) Sorumsuzluk Anlaşmasının Geçerli Olmadığı Haller 179

a) Aşırı Yararlanmanın Varlığı 179

b) Satıcının Alıcıdan Üçüncü Kişinin Hakkını Gizlemesi 180

c) Hukuka, Ahlâka, Kişilik Haklarına ve Dürüstlük Kuralına Aykırı Sorumsuzluk Anlaşmasının Varlığı 183

d) Satıcının Ağır Kusurundan Sorumlu Olmayacağına İlişkin Sorumsuzluk Anlaşmasının Varlığı 184

II. ŞEKLÎ ŞARTLARI 186

A) GENEL OLARAK 186

B) DAVANIN BİLDİRİMİ 187

1) Genel Olarak 187

2) Davanın Bildirilmesinin Şartları 190

3) Davanın Bildirilmesinin Usulü 191

4) Davanın Bildirilmesinin Sonuçları 192

a) Satıcının Yardım Külfeti 192

b) Yardımın Çeşitleri 195

aa) Fer’i Müdahale 195

bb) Alıcının Yerine Geçerek Davayı Takip Etme 196

cc) Alıcı Aleyhine Verilen Hükmün Hukukî Etkisi ve Sorumluluktan Kurtulma 197

5) Davanın Bildirilmemesi Halinde Zaptın Sonuçları 199

6) Davanın Reddi Halinde Giderlerden Sorumluluk 201

a) Satıcının Davaya Müdahalesinden Doğan Giderlerinden Dolayı Alıcının Sorumluluğu 201

b) Alıcının Davayı Sürdürmesinden Doğan Giderlerinden Dolayı Satıcının Sorumluluğu 203

C) ZAPTIN İSPATI 204

1) Zaptın Bir Mahkeme Kararıyla İspatı 204

2) Zaptın Bir Mahkeme Kararı Olmaksızın İspatı 205

a) Genel Olarak 205

b) Satıcının Zapttan Sorumlululuğunun Devam Ettiği Haller 206

aa) Alıcının Üçüncü Kişinin Hakkını Tanıması 207

bb) Üçüncü Kişinin Hakkının Hakem Kararıyla Uygun Bulunması 211

cc) Geri Verme Yükümlülüğünün İspatı 214

D) ZAPTTAN DOĞAN HAKLARIN ZAMANAŞIMI SÜRESİ İÇİNDE KULLANILMIŞ OLMASI 217

§ 8. ALICININ ZAPTTAN DOĞAN HAKLARININ DİĞER HAKLARLA YARIŞMASI 217

I. BORCUN İFA EDİLMEMESİNDEN DOĞAN TAZMİNAT İSTEME HAKKIYLA YARIŞMASI 217

II. BORÇLU TEMERRÜDÜNDEN DOĞAN HAKLARLA YARIŞMASI 219

III. İRADE BOZUKLUĞUNDAN DOĞAN HAKLARLA YARIŞMASI 223

A) GENEL OLARAK 223

B) YARIŞMA SORUNU 224

C) HAKLARIN SONA ERMESİ VE FER’İ İSTEM OLARAK İLERİ SÜRÜLMESİ 227

IV. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME VEYA HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNDAN DOĞAN HAKLARLA YARIŞMASI 229

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞUNUN HÜKÜM VE SONUÇLARI

§ 9. TAM ZAPTIN HÜKÜM VE SONUÇLARI 231

I. SÖZLEŞMENİN KENDİLİĞİNDEN SONA ERMESİ 231

II. ALICININ TAM ZAPTTAN DOĞAN HAKLARI 236

A) SATIŞ BEDELİNİN GERİ VERİLMESİNİ

İSTEME HAKKI 237

1) Genel Olarak 237

2) Satıcının İndirim İsteme Hakkı 244

3) Satış Bedelinin Üçüncü Kişiye Devri Halinde 249

4) Bedelin İadesini İsteme Hakkını Engelleyen Haller 250

B) ÜÇÜNCÜ KİŞİDEN İSTENİLEMEYEN GİDERLERİ İSTEME HAKKI 251

1) Alıcının İyiniyetli Zilyet Olması Halinde 252

2) Alıcının Kötüniyetli Zilyet Olması Halinde 253

C) YARGILAMA GİDERLERİ İLE YARGILAMA DIŞINDAKİ GİDERLERİ İSTEME HAKKI 254

D) DİĞER ZARARLARIN TAZMİNİNİ İSTEME HAKKI 256

1) Doğrudan Zarar – Dolaylı Zarar Ayırımı 256

a) Genel Olarak 256

b) Doğrudan Zarar – Dolaylı Zarar Tasnifinin Tarihî Gelişimi 257

c) Doktrinde ve Uygulamada Kullanılan Tasnif Ölçütleri 258

aa) İlliyet Bağının Yoğunluğuna Göre Tasnif 259

bb) Müspet Zarar – Menfî Zarar Ayrımına Göre Tasnif 261

cc) Fiilî Zarar – Yoksun Kalınan Kâr Ayrımına Göre Tasnif 265

2) Dolaylı Zararların Tazminini İsteme Hakkı 266

§ 10. KISMÎ ZAPTIN HÜKÜM VE SONUÇLARI 267

I. SÖZLEŞMENİN GEÇERLİLİĞİNİ KORUMASI İLKESİ 268

II. ALICININ KISMÎ ZAPTTAN DOĞAN HAKLARI 269

A) TAZMİNAT İSTEME HAKKI 269

1) Satış Bedelinin Geri Verilmesini İsteme Hakkı 270

2) Üçüncü Kişiden İstenilemeyen Giderleri İsteme Hakkı 271

3) Yargılama Giderleri ile Yargılama Dışındaki Giderleri İsteme Hakkı 271

4) Diğer Zararların Tazminini İsteme Hakkı 272

5) Satılanın Bir Benzeri ile Değiştirilmesini İsteme Hakkı 272

B) SÖZLEŞMENİN SONA ERDİRİLMESİNİ İSTEME HAKKI 273

1) Genel Olarak 273

2) Sözleşmenin Sona Erdirilmesinin Hüküm ve Sonuçları 275

§ 11. ZAPTTAN SORUMLULUK BORCUNUN SONA ERMESİ 277

I. DAR ANLAMDA BORCU SONA ERDİREN SEBEPLER 277

II. ZAMANAŞIMI 279

A) ZAMANAŞIMININ BAŞLANGIÇ ANI 279

B) ZAMANAŞIMI SÜRESİ 282

SONUÇ 285

ZUSAMMENFASSUNG 289