Portekizli Seyyahlar Salih Özbaran

8 Temmuz 1497'de Vasco da Gama kaptanlığında Lizbon'dan yola çıkan küçük bir filo bir yıl sonra 20 Mayıs 1498'de Kalikut'a Hindistan'a ulaştı. 1517 yılında ise Yavuz Sultan Selim'in orduları Kahire merkezli Memlûk devletine son verdi Kızıldeniz'i ve İslam'ın kutsal topraklarını egemenlikleri altına alarak Hint Okyanusu kıyılarına dayandı. Portekizliler Hint Okyanusu çevresinde kurdukları hâkimiyetle Doğu Akdeniz üzerinden geçen ticaret yollarını engellemiş Asya'nın değerli mallarını okyanus yoluyla Güney Afrika kıyılarını dolaşarak Portekiz'e taşımaya başlamıştı. Osmanlılar da Süveyş'te inşa ettikleri gemilerle ve diğer İslam ülkelerine göre üstün oldukları topçuluklarını kullanarak önce Yemen sonra Basra Lahsa ve Habeşistan bölgelerinde egemen olmuşlar ve okyanustan gelen mallardan aldıkları vergilerle de iradı artırma yoluna gitmişlerdi. Portekizliler 1515'te Basra Körfezi girişindeki Hürmüz'ü fethettiler ve böylece askeri seferlerini hazırlayabilecekleri ticari faaliyetlerini geliştirebilecekleri ve İran Irak Türkiye Arabistan Mısır ve Etiyopya gibi devletlerden ve toplumlarından haber alabilecekleri çok önemli bir yere sahip oldular. Osmanlı İmparatorluğu Hint Okyanusu yönünde güney Arap ülkelerini sınırlarına katarken karşılaştığı manzara buydu. İslam ülkeleriyle yüz yüze gelen ve onlara göre çok üstün savaş araç gereç ve taktiklerine sahip bir Hıristiyan imparatorluk vardı Asya sularında. İşte bu yeni rekabet alanında 16. ve 17. yüzyıllarda pek çok Portekizli dolaşıyordu. Bunlar genellikle Portekiz'in Asya'daki üslerinden imparatorluk merkezine mesaj taşıyan kuryeler tacirler papazlar elçiler serüvenciler hacılar ajanlar esirler dinden dönenler kaçaklar ve tercümanlardı.
Bu kita"pta altı Portekizli seyyahın hikâyesine yer veriliyor: Seyahatnamesinde Urfa-Birecik Diyarbakır Halep Hama Baalbek Şam Safed Remle Gazze Kahire ve İskenderiye'yi anlatan António Tenreiro; doğu ve güneydoğu Anadolu'yu Urfa'yı Birecik'i ve Halep'i gezen Mestre Afonsa; İran topraklarında dolaşan Lâr Şiraz Bağdat Halep ve İskenderiye'yi gezen Nicolau de Orta Rebelo; Hindistan'dan İran'a ve Basra Körfezi'ne ulaşan Hürmüz'ü Basra'yı Bağdat'ı Halep ve Ani'yi gezen Manoel Godinho ile Kızıldeniz ve Etiyopya yolculuklarını kaleme alan Francisco Alvares ve Manuel de Almeida. Şimdi söz onların...