Osmanlıdan Cumhuriyete Iktisadi Düşüncenin Gelişimi: Liberal Ve Milli Iktisat Yaklaşımlarının Etkisi Ahmet Deniz Bozkurt

Her ulusun kendine özgü bir yaşam biçimi, gelenek ve görenekleri,
inancı, hukuk yapısı ve yönetim şekli vardır. Ayrıca farklı coğrafyalarda
yaşayan ulusların yetiştirdikleri ürünler, ürettikleri mallar, yer altı ve yer
üstü zenginlikleri birbirinden farklı olup bunlar o ulusun geçim kaynaklarını
ortaya koyan unsurlardır. Tüm bu unsurlar o toplumun iktisadi zihniyetini
oluşturup ekonomik işleyişini belirleyen ana kaynaklardır. Yüzyıllar
boyunca tarih sahnesinde var olan Osmanlı-Türkiye coğrafyası içerisindeki
iktisadi zihniyetin varlığı ve gelişimi, bu unsurlar dikkate alınarak açıklanabilir.
Osmanlı iktisadi düşüncesi, Avrupa’daki, özellikle de Batı Avrupa’daki
iktisadi düşünce ile paralel olarak bir gelişim süreci izlememiştir.
Başlangıçta İran’dan aldıkları yaşama dair düşünceler ve gelenekte var
olan Moğol-Türk anlayışı ile hareket edilmiş, zaman içinde Batı’daki fetihler
sonucu Bizans iktisadi zihniyeti ile bir "etkileşim” sürecine girilmiş,
sonuçta Osmanlı ve Bizans’ın ekonomik anlayışının "sentez”inden oluşan
bir iktisadi zihniyet ortaya çıkmıştır. Bu zihniyet, fethedilen toprakların
genişlemesi, Osmanlı Devleti’nin askeri, siyasi ve ekonomik yönden güçlü
bir konuma gelmesi ile olgunlaşmış ve ileride "Kanun-i Kadim” olarak
anılacak nihai şekline kavuşmuştur. Ancak XVII. yüzyıldan itibaren gerileme
ve çöküş dönemine giren Osmanlı, Avrupa kapitalist düzenini örnek
alma eğilimine girmiştir. (Girişten)