Osmanlı Avrupasında Bölücülük Cereyanı Makedonya Komitacılarının Anıları Boris Sarafov,Damyan Gruev,Görçe Petrov,Hristo Tatarçev,Ivan Garvanov

Anılar, İç Makedonya Edirne-Trakya Örgütü (VMORO) gibi yasadışı bir örgütü araştırırken özellikle değerli hale gelir. Bunun nedeni, bir yandan arşivinin nispeten daha sınırlı olması, diğer yandan da şifrelenmiş şekilde yazılan ve anahtarlarının kaybolması nedeniyle birçok belgeden halen istifade edilememesidir. İç Örgütün liderlerinin anıları üzerine odaklanılmasının nedenlerinden biri de budur. Osmanlı Avrupa'sında Bölücülük Cereyanı -Makedonya Komitacılarının Anılanı- ismiyle yayıma hazırlanan çalışmada Damyan Gruev. Dr. Hristo Tatarçev. Gürçe Petrov, Ivan Garvanov gibi VMORO önde gelen isimlerinin anıları Türkçeye çevrilmiştir. İlk ikisi VMORO'nun kurucuları arasındadır ve Tatarçev ilk başkanıdır. Görçe Petrov ise Sofya'da VMORO'nun yurtdışı temsilcisidir. Ivan Garvanov keza Merkez Komitesi'nin ikinci başkanıdır. 1902 yılından sonra VMORO saflarına geçen Boris Sarafov da anıları çevrilmesi için seçilen bir diğer kişidir. Çünkü Sarafov, başkanı olduğu VMOK ile VMORO arasındaki ilişkiler başta olmak üzere önemli bilgiler vermektedir. Bu anılarıin Türkçeye çevrilmesiyle birlikte: VMORO'nun ve Sofya'daki yurtdışi temsilciliğinin faaliyetleri, Bulgar askerlerinin Makedonya ve Edirne-Trakya'daki ihtilal hareketindeki rolü ve katılımı, VMOK ve Bulgar Eksarhlığı ile VMORO'nun ilişkileri, Makedonya Sorunu'na yönelik Bulgaristan Prensliği'ndeki resmi makamların ve toplumun tutumu, Ilinden Preobrajenie Ayaklanması'nın tertibi ve gerçekleştirilmesi gibi konularda yeni araştırmalara önemli bir kapı aralanacaktır.