Örgütsel Davranış

Bu çalışma örgütsel davranışın farklı yaklaşımlarını özet halinde sunmak amacıyla yazıldı. Bu nedenle eserde örgütsel davranışla ilgili olabildiğince fazla konu özlü bir şekilde verilmeye çalışıldı. Bu amaçla ayrıntı yerine konuların temeli verilerek daha kısa zamanda daha fazla bilgi verme kaygısından hareket edildi. On altı bölümden oluşan kitapta örgüt iklimi, örgüt kültürü, örgütsel stres, motivasyon, iş tatmini, örgütsel çatışma, örgütsel stres gibi örgütsel davranışın klasik konularının yanında, örgütsel vatandaşlık, örgütsel bağlılık, mobbing, örgütsel dışlanma, örgütsel sinizm, örgütsel sessizlik, örgütsel demokrasi, örgütsel özdeşleşme gibi örgütsel davranışın çağdaş yaklaşımları üzerinde genel hatlarıyla duruldu. Eserin ortaya çıkmasında klasik/ geleneksel ve çağdaş yaklaşımların birlikte sunulması düşüncesi belirleyici oldu. Her eserde olduğu gibi bu eserde de birçok insanın katkısı oldu. Burada bunların tümüne teşekkür ediyorum. Ayrıca yayın sürecinde her tür kolaylığı sağlayan Umuttepe Yayınlarının değerli yöneticilerine ve tüm çalışanlarına teşekkür ediyorum.

İçindekiler
İkinci Baskıya Önsöz........................................................................................................... 3
Giriş................................................................................................................................... 11

BİRİNCİ BÖLÜM: ÖRGÜTSEL DAVRANIŞA GİRİŞ
A. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN YÖNETİMİ............................................................................... 13
1. Örgütsel Davranışın Tanımı ve Amacı......................................................................... 14
2.Örgütsel Davranışın Konusu........................................................................................ 16
3.Örgütsel Davranışın Tarihsel Gelişimi.......................................................................... 17
B.KLASİK YÖNETİM DÜŞÜNCESİNDE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ.............................................. 19
1.Bilimsel Yönetim Yaklaşımında Örgütsel Davranış....................................................... 21
1.2. Yönetim Süreci Yaklaşımında Örgütsel Davranış................................................... 22
1.2.1. Fayol Eleştirileri ve Gerçek Fayol.................................................................... 23
1.3. Bürokratik Yönetim Yaklaşımında Örgütsel Davranış............................................ 26
C.NEO KLASİK YÖNETİM DÜŞÜNCESİNDE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ....................................... 27
1.Hawthorne Araştırmaları............................................................................................ 27
2.Örgütsel Davranış Açısından X ve Y Kuramı................................................................. 29
3.Liker’in Sistem 1 ve Sistem 4 Modeli........................................................................... 29
4.Örgütsel Davranışla İlgili Diğer Araştırmalar............................................................... 30
D.MODERN YÖNETİM DÜŞÜNCESİNDE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ.......................................... 32
1.Durumsallık Yaklaşımında Örgütsel Davranış.............................................................. 32
2.Sistem Yaklaşımında Örgütsel Davranış....................................................................... 33
E.ÇAĞDAŞ YÖNETİM DÜŞÜNCESİNDE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ............................................ 33

İKİNCİ BÖLÜM: MOTİVASYON TEORİLERİ
A.İŞGÖREN MORAL VE MOTİVASYONU............................................................................. 35
1.Moral ve Motivasyon Kavramları................................................................................ 35
2.Motivasyon Süreci....................................................................................................... 37
B.MOTİVASYON TEORİLERİ................................................................................................ 38
1.Kapsam/İçerik Teorileri............................................................................................... 38
1.1. Gazali’nin Bütüncül İhtiyaçlar Teorisi.................................................................... 39
1.2. İbni Haldun’un İhtiyaçlar Teorisi........................................................................... 43
1.3. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi............................................................... 44
1.4. Alderfer’in ERG Teorisi.......................................................................................... 47
1.5. Herzberg’in Çift-Faktör Teorisi.............................................................................. 48
1.6. Başarı İhtiyacı Teorisi............................................................................................ 50
2.Süreç Teorileri............................................................................................................. 50
2.1. Vroom’un Beklenti Teorisi.................................................................................... 51
2.2. Başarı Beklentisi Teorisi (Lawler / Porter)............................................................. 52
2.3. Edimsel Koşullandırma Teorisi.............................................................................. 53
2.4. Eşitlik Teorisi......................................................................................................... 54
2.5. Amaç Teorisi......................................................................................................... 55
2.6. Bilişsel Değerlendirme Teorisi.............................................................................. 56
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: İŞ VE YAŞAM TATMİNİ
A.İŞ TATMİNİ...................................................................................................................... 57
1.İş Tatmini Kavramı....................................................................................................... 57
2.İş Tatmini Faktörleri..................................................................................................... 58
2.1. Çevresel İş Tatmini Faktörleri ............................................................................... 59
2.2. Bireysel İş Tatmini Faktörleri ................................................................................ 63
3.İş Tatminsizliğinin Sonuçları........................................................................................ 66
B.YAŞAM TATMİNİ.............................................................................................................. 66
1.Yaşam Tatmini Kavramı................................................................................................ 67
1. 1.Yaşam Tatminini Etkileyen Kişisel Faktörler.......................................................... 67
1.2. Yaşam Tatminini Etkileyen İş İle İlgili Faktörler..................................................... 68
1.3. Yaşam Tatminini Etkileyen Çevresel Faktörler...................................................... 68
1.4. İş Tatmini ve Yaşam Tatmini İlişkisi....................................................................... 69

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: LİDERLİK ve LİDERLİK TEORİLERİ
A.LİDERLİK ......................................................................................................................... 73
1.Liderliğin Tanımı ve Anlamı......................................................................................... 74
2.Liderlik Teorileri........................................................................................................... 74
2.1. Özellikler Teorisi................................................................................................... 75
2.2. Davranışsal Liderlik Teorileri................................................................................. 76
2.2.1. Ohio Üniversitesi Liderlik Çalışmaları............................................................. 76
2.2.2. Michigan Üniversitesi Çalışmaları................................................................... 77
2.2.3. Blake ve Mouton’un Yönetsel Diyagram Modeli............................................. 77
2.3. Durumsal Teoriler.................................................................................................... 78
2.3.1. Fred Fiedler’ın Durumsallık Modeli................................................................ 79
2.3.2. Yol-Amaç Liderlik Modeli................................................................................ 79
2.3.3. Hersey ve Blanchard’ın Yaşam Eğrisi Yaklaşımı............................................... 80
2.3.4. Vroom-Jago-Yetton Modeli............................................................................. 81
B.MODERN LİDERLİK TEORİLERİ........................................................................................ 81
1.Etkileşimsel Liderlik..................................................................................................... 82
2.Dönüşümsel Liderlik.................................................................................................... 82
3.Karizmatik Liderlik....................................................................................................... 83
4.Antrenör Tipi Liderlik (Coaching)................................................................................ 84
5.Paternalist (Babacan) Liderlik...................................................................................... 84
6.Liderliğe İkame Kuramı................................................................................................ 85
7.Liderlik ve Yöneticilik Farkı.......................................................................................... 86
8.Örgütsel Açıdan Liderliğin Önemi............................................................................... 87

BEŞİNCİ BÖLÜM: ÖRGÜTSEL ÇATIŞMA VE YÖNETİMİ
A.ÖRGÜTSEL ÇATIŞMA ...................................................................................................... 89
1.Örgütsel Çatışmanın Tanımı ve Anlamı........................................................................ 89
2.Çatışma Süreci ............................................................................................................ 90
3.Örgütsel Çatışma Türleri.............................................................................................. 92
4.Çatışma Yaklaşımları .................................................................................................. 94
4.1. Geleneksel Yaklaşıma Göre Çatışma..................................................................... 94
4.2. Modern Yaklaşıma Göre Çatışma.......................................................................... 95
4.3. Etkileşimci Yaklaşıma Göre Çatışma...................................................................... 96
5.Örgütsel Çatışmanın Nedenleri .................................................................................. 96
5.1. İletişime İlişkin Nedenler...................................................................................... 97
5.2. Örgütsel Yapıya İlişkin Nedenler........................................................................... 97
5.3. Çatışmanın Kişisel Nedenleri................................................................................ 99
B.ÖRGÜTSEL ÇATIŞMANIN YÖNETİMİ................................................................................ 100
1.Çatışma Çözme Süreci ............................................................................................... 100
2.Çatışma Çözme Yöntemleri......................................................................................... 102

ALTINCI BÖLÜM: ÖRGÜTSEL DEĞİŞİM VE STRES YÖNETİMİ
A.ÖRGÜTSEL DEĞİŞİM ...................................................................................................... 105
1.Değişimin Tanımı ve Anlamı........................................................................................ 105
2.Örgütsel Değişim......................................................................................................... 106
3.Örgütsel Değişimin Nedenleri..................................................................................... 107
4.Örgütsel Değişim Türleri.............................................................................................. 109
5.Örgütsel Değişimin Yönetimi....................................................................................... 109
6.Değişime Direnç ve Nedenleri .................................................................................... 111
6.1. Değişime Direncin Yönetimi.................................................................................. 113
B.ÖRGÜTSEL STRES VE YÖNETİMİ...................................................................................... 116
1.Stresin Tanımı ve Anlamı............................................................................................. 116
2.Stres Türleri ............................................................................................................... 117
3.Stresin Belirtileri ......................................................................................................... 118
4.Strese Neden Olan Faktörler ...................................................................................... 118
4.1. Genel Çevre İle İlgili Stres Faktörleri..................................................................... 119
4.2. Bireysel Stres Faktörleri ..................................................................................... 120
4.2.1. Kişilik Yapısı ve Stres İlişkisi............................................................................. 121
4.3. Örgütsel Stres Faktörleri ...................................................................................... 123
4.3.1. Görevin Yapısına İlişkin Stres Faktörleri ......................................................... 123
4.3.2. Yönetim Tarzına İlişkin Stres Faktörleri........................................................... 124
4.3.3. Örgüt Kültürüne İlişkin Stres Faktörleri.......................................................... 124
5.Stresle Başa Çıkma...................................................................................................... 125
5.1. Bireysel Stresle Başa Çıkma.................................................................................. 125
5.2. Örgütsel Stresle Başa çıkma ................................................................................. 127

YEDİNCİ BÖLÜM: ÖRGÜTSEL GÜÇ VE POLİTİKA
A.ÖRGÜTSEL GÜÇ.............................................................................................................. 129
1.Örgütsel Güç Kavramı ve Anlamı................................................................................. 130
2.Güç Türleri................................................................................................................... 131
3.Gücün Benzer Kavramlarla İlişkisi................................................................................ 133
3.1. Güç ve Etkileme.................................................................................................... 133
3.2. Güç ve Otorite...................................................................................................... 133
3.3. Güç ve Yetki.......................................................................................................... 134
4.Gücün Psikolojisi......................................................................................................... 135
5.Gücün Kaynakları ........................................................................................................ 135
5.1. Bireysel Güç Kaynakları......................................................................................... 136
5.2. Örgütsel Güç Kaynakları....................................................................................... 136
6.Örgütsel Gücün Özellikleri........................................................................................... 138
7.Örgütsel Güç Mücadeleleri ........................................................................................ 139
B.ÖRGÜTLERDE POLİTİK DAVRANIŞLAR............................................................................. 139
1.Politika Kavramı ve Anlamı.......................................................................................... 139
2.Örgütsel Politika Yaklaşımları...................................................................................... 140
3.Örgütsel Politika Araçları............................................................................................. 141
4.Örgütlerde Politik Davranışlar .................................................................................... 142
5.Örgütlerde Politik Davranışın Nedenleri...................................................................... 143
6.Örgütsel Taktikler........................................................................................................ 145

SEKİZİNCİ BÖLÜM: ÖRGÜT İKLİMİ VE KÜLTÜRÜ
A.ÖRGÜT İKLİMİ ................................................................................................................ 147
1.Örgüt İklimini Tanımı ve Anlamı.................................................................................. 147
2.Örgüt İklimi Faktörleri................................................................................................. 148
3.Örgüt İkliminin Özellikleri............................................................................................ 151
4.Örgüt İklimi Türleri...................................................................................................... 152
B.KÜLTÜR VE ÖRGÜT KÜLTÜRÜ ........................................................................................ 155
1.Kültür Kavramı ve Anlamı............................................................................................ 156
2.Kültürün Özellikleri .................................................................................................... 158
3.Kültürün Unsurları....................................................................................................... 160
4.Örgüt Kültürü Kavramı ve Anlamı................................................................................ 161
4.1. Örgüt Kültürünün Özellikleri................................................................................. 162
4.2. Örgüt Kültürünün Unsurları.................................................................................. 163
4.3. Örgüt Kültürünün Fonksiyonları........................................................................... 165
4.4. Örgüt Kültürü Türleri............................................................................................ 166

DOKUZUNCU BÖLÜM : ÖRGÜTSEL İLETİŞİM
A.ÖRGÜTSEL İLETİŞİM........................................................................................................ 169
1.Örgütsel İletişimin Tanımı ve Anlamı........................................................................... 169
2.Örgütsel İletişimin Önemi........................................................................................... 170
3.Örgütsel İletişimin Fonksiyonları................................................................................. 171
4.Örgütsel İletişim Türleri............................................................................................... 172
4.1. Biçimsel (Formel) İletişim .................................................................................... 173
4.2. Mesajın Akış Yönü Bakımından İletişim................................................................ 173
4.2.1. Dikey İletişim.................................................................................................. 174
4.2.2. Yatay İletişim.................................................................................................. 176
4.2.3. Çapraz (Diyagonal) İletişim............................................................................. 177
4.2.4. Açık ve Çok Yönlü İletişim .............................................................................. 178
5.Biçimsel olmayan İletişim............................................................................................ 178
6.Sanal Örgütlerde İletişim............................................................................................. 179
7.Örgütsel İletişimin Engelleri........................................................................................ 180
7.1. Örgütsel İletişimi Engelleyen Faktörler................................................................. 181
7.2. Örgütsel Algının Yönetimi..................................................................................... 182
7.3. Örgütsel İletişim ve Halkla İlişkiler........................................................................ 183

ONUNCU BÖLÜM: ÖRGÜTSEL GRUPLAR VE TAKIMLAR
A.ÖRGÜTSEL GRUPLAR ..................................................................................................... 185
1.Grubun Tanımı ve Anlamı............................................................................................ 185
2.Gruplar ve Benzer Kavramlar...................................................................................... 186
3.Grupların Özellikleri.................................................................................................... 187
4.Gruba Katılma Nedenleri............................................................................................. 188
5.Grupların Oluşum Aşamaları....................................................................................... 189
6.Grup Türleri ................................................................................................................ 190
7.Grup Normları............................................................................................................. 191
8.Grup Dinamiği............................................................................................................. 192
9.Gruplarda Davranış..................................................................................................... 193
9.1. Gruplarda Sosyal Kaytarmacılık............................................................................ 195
B.ÖRGÜTLERDE TAKIMLAR................................................................................................ 195
1.Takım Kavramı ve Anlamı............................................................................................ 196
2. Takımlar ve İş Grupları ............................................................................................... 197
3.Örgütlerde Takım Oluşturma Nedenleri ..................................................................... 198
4.Takımların Özellikleri .................................................................................................. 199
5.Takım Türleri................................................................................................................ 200
5.1. Biçimsel Takımlar.................................................................................................. 201
5.2. Görev Takımları..................................................................................................... 201
5.3. Sanal Takımlar ...................................................................................................... 202

ON BİRİNCİ BÖLÜM: ÖRGÜTSEL DAVRANIŞTA YENİ YAKLAŞIMLAR-I
A. ÖRGÜTSEL BAĞLILIK...................................................................................................... 205
1.Örgütsel Bağlılığın Tanımı ve Anlamı........................................................................... 206
2.Örgütsel Bağlılık Ölçütleri............................................................................................ 207
3.Örgütsel Bağlılık Yaklaşımları...................................................................................... 208
4.Örgütsel Bağlılık Boyutları........................................................................................... 209
5.Örgütsel Bağlılığı Belirleyen Faktörler......................................................................... 210
B.PSİKOLOJİK SÖZLEŞME ................................................................................................... 211
1.Psikolojik Sözleşme Kavramı ve Anlamı....................................................................... 212
2.Psikolojik Sözleşme Ölçütleri....................................................................................... 213
3.Psikolojik Sözleşme Türleri.......................................................................................... 214
4.Psikolojik Sözleşme İhlali............................................................................................. 215
C.ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞME................................................................................................ 216
1.Örgütsel Özdeşleşme Kavramı ve Anlamı.................................................................... 217
2.Örgütsel Özdeşleşme Boyutları................................................................................... 218
D.ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK ............................................................................................... 220
1.Örgütsel Vatandaşlık Kavramı ve Anlamı..................................................................... 220
2.Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Türleri......................................................................... 221
3.Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Boyutları.................................................................... 222

ON İKİNCİ BÖLÜM: ÖRGÜTSEL DAVRANIŞTA YENİ YAKLAŞIMLAR-II
A.MOBBİNG VE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ....................................................................... 227
1.Mobing Kavramı ve Anlamı......................................................................................... 227
2.Örgütlerde Mobing Örnekleri..................................................................................... 229
3.Mobing Süreci ............................................................................................................ 229
4.Örgütlerde Mobingin Nedenleri.................................................................................. 230
5.Mobingin Tarafları....................................................................................................... 231
5.1. Mobing Uygulayan (Mobber)............................................................................... 232
5.2. Mobing Mağduru ................................................................................................. 235
6.Mobing Taktikleri ....................................................................................................... 236
7.Örgütsel Yapı Açısından Mobingin Yönü...................................................................... 237
8.Mobing Aracı Olarak Propaganda .............................................................................. 238
B.MOBBİNGLE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ......................................................................... 239
1.Mobingle Başa Çıkma Yolları....................................................................................... 239
1.1. Mobingle Bireysel Başa Çıkma ............................................................................. 240
1.2. Mobingle Örgütsel Başa Çıkma ............................................................................ 240
1.3. Hukuksal Düzenlemeler........................................................................................ 241
C.ÖRGÜTSEL DIŞLANMA.................................................................................................... 241
1.Örgütsel Dışlanmanın Tanımı ve Anlamı..................................................................... 242
2.Örgütsel Dışlanma Süreci............................................................................................ 243
3.Örgütsel Dışlama Türleri.............................................................................................. 244
4.Örgütsel Dışlanmanın İşgören Üzerindeki Etkisi ......................................................... 244

ON ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: ÖRGÜTSEL DAVRANIŞTA YENİ YAKLAŞIMLAR-III
A.ÖRGÜTSEL ADALET ........................................................................................................ 247
1.Örgütsel Adalet Kavramı ve Anlamı............................................................................. 248
2.Örgütsel Adalet Ölçütleri............................................................................................ 249
3.Örgütsel Adalet Boyutları............................................................................................ 249
B.ÖRGÜTSEL SAĞLIK ......................................................................................................... 251
1.Örgütsel Sağlığı Kavramı ve Anlamı............................................................................. 252
2.Örgütsel Sağlık Boyutları............................................................................................. 253
2.1. Dünya Sağlık Örgütünün Örgütsel Sağlık Boyutları............................................... 254
3.Örgütsel Sağlık Yaklaşımları ........................................................................................ 255
4.Örgütsel Sağlık Göstergeleri........................................................................................ 256
4.1. Yönetsel Yetkinlik.................................................................................................. 257
4.2. Örgütsel Değişme ve Gelişme Yeteneği................................................................ 258
4.3. Kooperasyon, Amaç ve İletişim ............................................................................ 259
4.4. Ürün Kalitesi ........................................................................................................ 259
4.5. Yönetsel Verimlilik ve Etkinlik .............................................................................. 260
4.6. Liderlik Yeteneği................................................................................................... 260
4.7. Problem Çözme Yeteneği...................................................................................... 261
4.8. Sinerji Kültürü....................................................................................................... 261
4.9. Yenilik ve İnovatiflik.............................................................................................. 262
5.Sağlıksızlık Örgütlerin Özellikleri................................................................................. 262
5.1. Yönetsel ve Bireysel Eskimişlik.............................................................................. 263
5.2. Adaletsiz Uygulamalar.......................................................................................... 264
5.3. Aşırı Örgütsel Stres............................................................................................... 264
5.4. Zayıf Sosyal Entegrasyon....................................................................................... 264
5.5. Örgütsel Atalet..................................................................................................... 265

ON DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: ÖRGÜTSEL DAVRANIŞTA YENİ YAKLAŞIMLAR-IV
A.ÖRGÜTSEL DESTEK ........................................................................................................ 267
1.Örgütsel Destek Kavramı ve Anlamı............................................................................ 267
2.Örgütsel Destek Algısının Önemi................................................................................. 268
3.Örgütsel Destek Algısını Güçlendiren Faktörler .......................................................... 269
B.ÖRGÜTSEL GÜVEN.......................................................................................................... 271
1.Örgütsel Güven Kavramı ve Anlamı............................................................................. 271
2.Örgütsel Güven Türleri................................................................................................ 272
3.Örgütsel Güvenin Yararları.......................................................................................... 273
4.Örgütsel Güvenin Unsurları......................................................................................... 274
5.Örgütsel Güvenin Boyutları......................................................................................... 276
C.POZİTİF PSİKOLOJİK SERMAYE......................................................................................... 277
1.Pozitif Psikolojik Sermaye Kavramı ve Anlamı............................................................. 278
2.Pozitif Psikolojik Sermayenin Boyutları....................................................................... 278

ON BEŞİNCİ BÖLÜM: ÖRGÜTSEL DAVRANIŞTA YENİ YAKLAŞIMLAR-V
A.İŞKOLİKLİK ...................................................................................................................... 281
1.İşkoliklik Kavramı ve Anlamı........................................................................................ 281
2.İşkoliklerin Özellikleri.................................................................................................. 282
3.İşkoliklik Boyutları....................................................................................................... 283
B.YABANCILAŞMA VE İŞE YABANCILAŞMA......................................................................... 284
1.Yabancılaşma Kavramı ve Anlamı................................................................................ 285
2.Yabancılaşmanın Boyutları.......................................................................................... 286
3.İşe Yabancılaşma Kavramı ve Anlamı........................................................................... 288
4.Yabancılaşmanın Örgütsel Nedenleri........................................................................... 288
5.İşe Yabancılaşmanın İşgören Üzerindeki Etkisi............................................................ 290
C.TÜKENMİŞLİK.................................................................................................................. 290
1.Tükenmişlik Kavramı.................................................................................................... 291
2.Örgütsel Tükenmişlik Nedenleri.................................................................................. 291
3.Tükenmişliğin İşgören Üzerindeki Etkisi....................................................................... 292
4.Tükenmişliğin Boyutları............................................................................................... 293

ON ALTINCI BÖLÜM: ÖRGÜTSEL DAVRANIŞTA YENİ YAKLAŞIMLAR-V
A.ÖRGÜTSEL DEMOKRASİ.................................................................................................. 295
1.Örgütsel Demokrasi Kavramı ve Anlamı...................................................................... 295
2.Örgütsel Demokrasinin Bileşenleri.............................................................................. 296
3.Örgütsel Demokrasinin Özellikleri............................................................................... 297
B.ÖRGÜTSEL SİNİZM.......................................................................................................... 299
1.Sinizm Kavramı ve Anlamı........................................................................................... 299
2.Sinizm Türleri.............................................................................................................. 300
3.Örgütsel Sinizm .......................................................................................................... 301
4.Örgütsel Sinizm Boyutları............................................................................................ 301
C.ÖRGÜTSEL SESSİZLİK....................................................................................................... 302
1.Örgütsel Sessizlik Kavramı ve Anlamı.......................................................................... 303
2.Örgütsel Sessizliğin Sınıflandırılması........................................................................... 303
3.Örgütsel Sessizliğin Nedenleri..................................................................................... 304
4.İşgören Sessizliği Türleri.............................................................................................. 305
KAYNAKÇA.......................................................................................................................... 306
MAKALELER.......................................................................................................................