Nefsin Terbiyesi Ve Ahlakın Imam-I Gazali

Bedeni hastalıklarda şu fani hayatın elden çıkmasından başka bir zararı olmadığı halde, tedavi yollan ve kontrol altına alması için doktorların hummalı çalışmaları aralıksız olarak devam ediyor; o halde kalp hastalıklarının tedavisi ve kontrol altına alınması için de bundan daha fazla gayret gösterilmesi çok daha fazla gereklidir. Zira kalplerin hastalığında ebedi hayatın kaybedilmesi söz konusudur. Doktorluğun bu çeşidi her akıl sahibi için öğrenilmesi farz olan bir ilimdir. Zira kalplerden hiçbirisi yoktur ki, hastalıklardan boşalsın. Eğer ihmal edilirlerse hastalıklar birikir, illetler birbirini takip eder. Ve biri diğerine yardımcı olur. Böylece katmerleşir. Bu takdirde kul, onların tanıma ve sebeplerini bilinme konusunda engin sezişe muhtaç olur. Sonra onları tedavi ve ıslah etmek için çalışmaya ve didinmeye mecbur kalır. Onların tedavisi Yüce Allah'ın şu âyet-i kerimesinde kastedilendir: "Nefsini arındıran elbette kurtuluşa ermiştir." (Şems, 9)
Bu tedaviyi ihmal etmek ise Yüce Allah'ın şu ayet-i celilesiyle kast olunmuştur. "Onu arzulanıyla baş başa bırakan da ziyan etmiştir." (Şems,10)
Biz bu kitapta kalb hastalıklarının tümüne işaret edeceğiz. Onların tedavisinin keyfiyeti hakkında da hususi hastalıkların tedavisinin detayına dalmadan özet bilgi sunacağız. Ahlakan tezhibine, güzelleştirilmesini ve bu güzelleştirme ameliyesinin metodunu genel bir bakışla ele alacağız.
Konunun anlaşılmasını kolaylaştırmak ve güzel ahlakın faziletini ortaya çıkarmak için bedeni hastalıkların ilaçlarından buna misal getireceğiz. Sonra güzel ahlakın hakikatini açıklayacağız. Sonra ahlaklanın riyazetle değişmeyi kabul ettiğini açıklayacağız. Sonra kendisiyle nefsi riyazet ve güzel ahlaka ulaşılan yolları detaylı bir şekilde anlatacağız. Sonra kalb hastalıklarının tanınmasını sağlayan alametleri açıklayacağız. Sonra insanın kendi ayıplarını bilmesinde vesile olan yolları açıklayacağız. Sonra şehvetleri (nefsani arzuları) terk etme dışında kalbi hastalıkları tedavi edecek bir yolun olmadığına dair şahitler / misaller getirip açıklayacağız. Sonra güzel ahlâkın belirtilerini, alametlerini açıklayacağız. Sonra en başından itibaren çocukların nasıl güzel ahlak sahibi yapılacağına dair yolları açıklayacağız. Sonra nefisle mücadele etmenin öncüllerini ve iradenin şartlarını açıklayacağız.