Nasıl Hata Yapmazsınız: Matemati̇ksel Düşünmenin Gücü

NASIL HATA YAPMAZSINIZ:
MATEMATİKSEL DÜŞÜNMENİN GÜCÜ

Matematik dünyasının süperstarı, dünyanın gizli güzelliğini ve altında yatan mantığı ortaya çıkarıp bu gücü kucağımıza bırakıyor.

Okullarda bize öğretilen matematik, eskiler tarafından konulmuş, sorgulanması söz konusu dahi olamayan kurallar bütünü gibi görünüyor olabilir. Nasıl Hata Yapmazsınız’da Jordan Ellenberg bu bakış açısının ne kadar sınırlı olduğunu gösteriyor: Matematik, gerçek hayatta hiç karşılaşmayacağımız birtakım soyut durumlardan ibaret değildir, aksine yaptığımız her şeyde matematikten bir iz var, bütün dünya onun etrafında dönüyor.

Matematik, dünyamızın kaotik ve karmakarışık görünen yüzeyinin altında saklı yapıyı görmemizi sağlar. Yüzlerce yıllık çalışmanın ve tartışmaların sonucunda ortaya çıkmış hata yapmama bilimidir. Matematiği bir silah gibi kuşandığımızda sahip olduğumuz bilginin gerçek anlamını görebiliriz. Mesela havalimanına ne kadar erken gitmeli? “Kamuoyu” gerçekte neyi temsil eder? Neden uzun anne babaların daha kısa çocukları olur? Ve gerçekten ama gerçekten kansere yakalanma ihtimalimiz nedir?

Nasıl Hata Yapmazsınız bu soruların ve daha pek çoğunun ardındaki sürpriz gerçekleri bir matematikçinin hayatı analiz etme yöntemini kullanarak ve akademik topluluğun sahip olduğu içgörüyü jargonsuz bir şekilde ifade ederek ortaya koyuyor. Ellenberg geniş zaman ve mekân aralığında her türden konu üzerinde matematiğin izlerini sürüyor. İşte bunlardan birkaçı: beyzbol, loto şemaları, Voltaire, psikolojide tekrarlanabilirlik krizi, İtalyan Rönesansı döneminde resim, yapay diller, Öklidci olmayan geometri, obezite kıyameti, Antonin Scalia’nın suç ve ceza görüşü, cıvık mantarların psikolojisi, Facebook sizin hakkınızda ne bilebilir, neyi bilemez ve Tanrı’nın varlığı. 

Ellenberg eski yeni pek çok gelişmeyi derleyip matematik eğitimi almamış insanlara ihtiyaçları olan bilgiyi sunuyor. Yazarın da ifade ettiği şekliyle “Matematik, ortak akla eklemleyebileceğiniz, ortak aklın erişimini ve gücünü katlayacak, atomik güce sahip bir protez gibidir”. Matematik yanınızda olduğu müddetçe dünyayı daha derinden anlayabilirsiniz. Nasıl Hata Yapmazsınız size bunu nasıl başaracağınızı gösterecek. 

 “Son derece merak uyandırıcı... Ellenberg’ün, içinde matematik ilkeleri barındıran gerçek hayattan örnekler bulma yeteneği her matematik öğretmenini kıskandıracak nitelikte. Bunların hepsini bir restoranda yediğiniz yemek sıralaması gibi akıcı bir dizi halinde sunuyor. Yol boyunca önünüze notlardan ve jargondan engeller çıkmıyor. Yazarın cıvık mantarlardan Bush-Gore oylarına ve sonra Beethoven’ın Dokuzuncu Senfoni’sine geçerkenki sakinliği aldığım entelektüel keyfin bir kısmını oluşturuyor. Matematiğin dev bir mozaik gibi her şeyi bir araya getiren unsur olması da kitabın etkileyici bir diğer yanı.” 
Manil Suri, The Washington Post

“Takip etmesi kolay, esprili bir anlatım…Bu kitap doğru araçlara sahip olmadığınız için düştüğünüz gizli tuzaklardan kurtulmanıza yardımcı olacak. Matematiksel mantığın hayatımızın her noktasına nüfuz ettiğini görmenizi sağlayacak. Ellenberg’ün de dediği gibi: ‘Matematik bilmek dünya üzerindeki dağınık ve hatta kaotik görünen şeylerin altında yatan yapıyı görmenizi sağlayan bir çeşit X-ışını gibi’.” 
Mario Livio, The Wall Street Journal

“Zekice, ilginç ve okuması eğlenceli… Nasıl Hata Yapmazsınız matematikten gelen süper gücünüzü keşfetmenize yardımcı olacak.”
Evelyn Lamb, Scientific American

“Charles Lutwidge Dodgson’dan Steven Strogatz’a kadar matematikçilerin hepsi hayatta ve hayal dünyasında matematiğin gücünü kullandı. Jordan Ellenberg de bu kitapta ‘matematik ortak aklın erişimini ve gücünü katlayacak, atomik güce sahip bir protez gibi’ diyerek bu matematikçilerin arasına katılıyor. Akademisyen ve Slate dergisinin köşe yazarı olan Ellenberg seçimleri, ‘obezite kıyameti’ni ve hatta psikolog B. F. Skinner’ın istatistiksel olarak Shakespeare’in aliterasyonda iyi olmadığını kanıtlama çabasını temel matematik ilkeleriyle açıklamaya çalışıyor.”
Nature

“Bu kitap harika anekdotlar ve ‘bunu öğrendiğim iyi oldu’ dedirten bilgilerle dolu. Ellenberg matematiksel kavramları, arka plan verilerini ve titizce yaptığı araştırmayı kullanarak konuların içine balıklama dalmaktan çekinmiyor. Her ne kadar kitap, okulda öğrendiklerinin gerçek hayatta ne işe yaradığını merak eden genel kitleye hitap etse de matematiği bir kariyer olarak seçenlere de çok şey vadediyor. Başarılı bir ressamın harika bir şekilde düzenlenmiş sergisinde gezmek gibi. Çok iyi bildiğiniz konularda bile tazeleyici, yeni bir bakış açısı kazanmanız mümkün.”
Nature Physics

“Özenle hazırlanmış net bilgilerle bu kitap matematikçilerin düşünme yöntemini bize açıklıyor ve nasıl bir matematikçi gibi düşünmeye başlayabileceğimizi gösteriyor.”
The New York Times Book Review

“Şair gibi bir matematikçi Büyük Veri çağı için güçlü ve eğlenceli bir kitap hazırlamış. Neredeyse herkes için popüler bir matematik kitabı olma kapasitesinde.”
Laura Miller, Salon

“Karmaşık matematiksel düşünme yönteminin günlük olaylara uygulanması… Nasıl Hata Yapmazsınız, iyi seçilmiş materyallerle okurun dikkatini hep canlı tutan, aydınlatıcı fikirler ve faydalı örneklerle dolu esprili, güzel yazılmış bir kitap. Sayesinde Gardner’ı hatırladım: Ellenberg’de Gardner’ın matematiksel fikirleri zorluğunu okura hissettirmeden net ve eğlenceli bir şekilde aktarabilme yeteneği var.”
Times Higher Education

“Ellenberg günlük hayatta kafamıza takılan politika, sağlık, ticaret ve teolojiyle ilgili soruların cevabının matematikten geçtiğine dair heyecanlı bir hikâye anlatıyor.”
The Washington Post

“Matematiğe ve şaşırtıcı uygulama alanlarına dair hayranlık uyandırıcı örnekler derlemesi. Nasıl Hata Yapmazsınız matematiğin ilginç yanları ve gözlemlerle dolu.”
Business Insider

“Alaycı, ulaşılabilir ve eğlenceli… Ellenberg sağduyuya dayalı matematiğin günlük yaşamdaki yerini ve akıl yürütürken onu nasıl kullandığımızı örnekler ve net açıklamalarla gösteriyor.”
Publishers Weekly

“Açık sözlü ve esprili Ellenberg’ün matematiği, okurun önce biraz kafasını karıştırıp ardında sohbet açmaya yaracak etkileyici pek çok bilgi barındırıyor.”
Kirkus Reviews

“Okurlar matematiğin ekonominin (yatırım danışmanlarının performansını değerlendirirken), kamu sağlığının (otuz yıl içinde obezitenin yaygınlaşma ihtimali), politikanın (Amerika’da neden zengin bireyler Cumhuriyetçilere oy verme eğilimindeyken varlıklı eyaletler Demokratları tercih eder) üzerine ne sıklıkta beklenmedik ışıklar tuttuğunu görünce şaşıracaklar. Birkaç teknik formüle dayandırarak Ellenberg tekrar tekrar matematiğin ortak aklı genişlettiğinden espriyle bahsediyor. Cantor ve Gödel gibi kuramsal öncülerin işlerini bile zeki amatörlerin ligine uygun halde açıklıyor. Okuru sadece matematiksel düşüncenin gücünü görme değil, aynı zamanda sınırlarını keşfetme sürprizi de bekliyor: Anlaşılan o ki 2000 yılındaki Bush-Gore seçimindeki belirsizliği çözemediği gibi Tanrı’nın varlığına dair de soruya bir cevap bulamıyor. Matematiğin önemine dair büyük bir keşif.”
Booklist

“Nasıl Hata Yapmazsınız matematiksel düşünmenin ne denli yararlı olduğuna dair eğlenceli bir manifesto. Ellenberg’ün tarzı hem resmî hem eğlenceli, hem ciddi hem sevimli. Matematik ‘ortak akla eklemleyebileceğiniz, ortak aklın erişimini ve gücünü katlayacak, atomik güce sahip bir protez gibidir’ diyor. ‘Matematik yapmak, bir defa ateşe değmek ve mantıkla sınırlanmak gibidir. Mantık, içinden sezginin fazlaca çoğaltılmış bir kuvvetle aktığı dar bir kanal inşa eder.’”
The Guardian

“Bu harika kitabın ismi, matematik alanında popüler yazım türüne nasıl bir katkı yaptığını açıklıyor. Lewis Carroll, George Gamow ve Martin Gardner gibi Jordan Ellenberg de matematiğin aklı nasıl kışkırttığını ve keyif verdiğini gösteriyor. Fakat aynı zamanda düşünen ve safsatalardan, batıl inançlardan ve hata yapmanın diğer yollarından kaçınmak isteyen herkesin alet çantasında matematiğin bulunması gerektiğini de gözler önüne seriyor.”
Steven Pinker, Harvard Üniversitesi, yazar

“Muhteşem ve zekice! Ellenberg okurlara genellikle yalnızca ileri seviye matematik eğitimi almış olanların faydalanabildiği araçları kullanarak ortak aklı nasıl geliştirebileceklerini gösteriyor. Bu fırsatı değerlendirmek ve matematik IQ’sunu kullanmak isteyen herkese tavsiye ederim!”
Danica McKellar

“Jordan Ellenberg anlaması kolay, uygulaması derinlikli düşünme yöntemleri sunuyor. Bu harika yazılmış kitap hem insanı aydınlatıyor hem de okuması çok keyifli. Matematiği sevenler bir solukta okuyacak, sevmeyen ama aslında sevilmeye değer olduğunu bilenler ise asıl sürprizi yaşayacak.”
Rebecca Newberger Goldstein

“Her şeyde olduğu gibi matematikte de teoride ve gerçek hayatta işimize yarayacak şeyler var. Bu kitap her iki açıdan da yardımcı olacak. Görünmeyen Ekonomi ve Sinyal ve Parazit kitaplarını sevenler Ellenberg’ün şaşırtıcı hikâyelerini, esprili dilini ve sayılar dünyasından verdiği harika dersleri çok sevecekler. Nasıl Hata Yapmazsınız, net, eğlenceli ve doğru.”
Steven Strogatz, Uygulamalı Matematikte Jacob Gould Schurman Profesörü, Cornell Üniversitesi

“Her sayfası ayrı bir olay, pozitif ve matematiksel keşfin güzelliğine dair ontolojik bir inceleme.”
Cathy O’Neil

“Tatile gidecekseniz ve size bir şeyler öğretecek eğlenceli bir kitap arıyorsanız bu kesinlikle Jordan Ellenberg’ün Nasıl Hata Yapmazsınız: Matematiksel Düşünmenin Gücü isimli kitabı olmalı.”
Bloomberg View

“Jordan Ellenberg obezite raporlarından uçağınızı kaçırmaya, çok yakışıklı erkeklerin neden daha az yakışıklı erkekler kadar kibar olmadığını açıklayabilecek Berkson paradoksundan ortalamaya dönüşe kadar pek çok gerçek dünya sorununu güçlü bir matematik objektifinden bakarak irdeliyor. Bahsini ettiği alan çok geniş ama asla sığ değil, teknik detaylara da boğulmamış.”
John Allen Paulos

“Jordan Ellenberg harika bir matematikçi ve yorumcu. Kitabın ana teması ise hem çok önemli hem de zamana uygun. Nasıl Hata Yapmazsınız bir klasik olmaya aday.”
Timothy Gowers

Jordan Ellenberg, Wisconsin-Madison Üniversitesi “Vilas Distinguished Achievement” Matematik Profesörü unvanına sahiptir. Araştırmasını yaptığı sayılar teorisi üzerine dünya çapında dersler vermiştir ve 2013’te dünyanın en büyük matematik konferansı olan Ortak Matematik Toplantıları’nda konuşma yapmıştır. Yazıları Wired, New York Times, Washington Post, Wall Street Journal, Boston Globe, The Believer gibi mecralarda yayımlanan Ellenberg’ün Slate’te de “Do the Math” adlı popüler bir köşesi vardır.