Mukayeseli Hukukta Azınlık Hakları 2005 Irak Anayasası Örneği Abdülazim Ibrahim

Azınlık kavramı, bir toplulukta herhangi bir nitelik bakımından ayrı ve ötekilerden sayıca az olanlar, bir toplulukta üstünlük sağlayamamak olarak tanımlanır. Türk Dil Kurumuna göre azınlık kavramının karşıtı ekalliyet olarak da belirtilmektedir. Sosyolojik bakımdan başta olmayanlar ve farklı niteliğe sahip olan gruplardan ibarettir. Batı dillerindeki sözlüklerde ırk, din, dil ve kültür gibi temellere dayanan unsurlar bakımından çoğunluğu teşkil eden toplumsal gruplardan farklılık gösteren ve sayıca az olan topluluklardır.

Hukuksal açıdan baktığımızda I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar uluslararası hukukta azınlıklar, “Bir devlet içinde çoğunluk teşkil eden halktan diğer bir dine, ırka yahut bir başka dile mensup olması nedeniyle ayrılan ve koruma altında bulunan kişiler ve gruplar”dır. Dolayısıyla tanımlardan yola çıkılacak olursa; bir ülkede azınlık olabilmenin belli şartları bulunmaktadır. Bu şartlar gerçekleşmeden o grupların azınlık sayılması mümkün değildir. Bununla birlikte bu çalışmada azınlıkların yaklaşık bütün çeşitleri genel olarak ele alınmıştır.

Azınlıklara genel bir bakış sonrasında mukayeseli olarak azınlıkların sahip olduğu haklar ve uluslararası hukukta, örneğin uluslararası örf, uluslararası antlaşmalar, evrensel bildirgeler, bölgesel anlaşmalar gibi belgelere dayanarak azınlık gruplarının haklarının tespiti konusu ve bu haklar ihlal edildiğinde bazı anlayışlara dayanarak başvurulacak çözüm yolları ele alınmıştır.

Çalışmanın daha somut bir hâle getirilmesi için 2005 Irak Anayasası’na başvurularak Irak’taki bütün azınlıklar 2005 Irak Anayasası kapsamında ele alınmıştır. Çalışma hazırlanırken ulusal ve uluslararası insan hakları antlaşmalarına, örnek anayasa olarak Irak, Mısır, İspanya, Endonezya, Hırvatistan, Macar, Bosna, ABD, İngiltere gibi ülkelerden örnek verilmiştir.

Bu kitap, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku bölümü doktora programında “Karşılaştırmalı Hukuk ve Irak Anayasalarında Azınlık Hakların Korunması” adıyla, 24.12.2015 tarihinden Prof. Dr. Hasan Tunç başkanlığında toplanan, Prof. Dr. Bahtiyar Akyılmaz, Prof. Dr. Ramazan Çağlayan, Doç. Dr. Münci Çakmak’tan oluşan jüri tarafından oy çokluğuyla doktora tezi olarak kabul edilen çalışmadan üretilmiştir.

Çalışmamızın kabul edilmesinden kitabın yayınlanmasına kadar geçen süre içerisinde konuyla ilgili birkaç konu daha ele alınmıştır. Ayrıca bu süreçte azınlıklar hakkında 2005 sonrası Irak’taki birçok gelişme de ele alınmıştır.