Memâlik-I Osmâniyye'yi Keşfe Çıkan Oryantalistler Ahmet Tahir Dayhan

Sultan II. Abdülhamid ve Vahîdüddîn'in yâverlerinden Mirlivâ Ahmed Hamdi Paşa (1871-1935)'nın, Yemen'de
görevlendirildiği 1911 yılında tuttuğu notlar arasına eklediği isim listesinden hareketle hazırlanan elinizdeki kitap, İstanbul'dan
Balkanlar'a, Musul'dan Endonezya'ya, Şam'dan Sûdan'a, Mısır'dan Yemen'e kadar Osmanlılara bağlı ada, ülke ve şehirleri
kapsayan; kimisinde siyâsî, kimisinde dînî, kimisinde ise ilmî yönün ağır bastığı keşif gezilerini gerçekleştiren 45 oryantalistin
hayat, faaliyet ve eserlerine genel bir bakış sunmaktadır. Haklarında bilgi verilen bu şarkiyatçıları, XIX. yüzyılın ilk ya da
ikinci yarısında yaşamış bilim adamları arasında yer almaları nedeniyle, Oryantalizm'in geçirdiği safhalar içerisinde
"kolonyalizme yönelik hazırlıklar"ı kapsayan II. döneme yerleştirmek mümkündür.
Geçmişte "British Museum" (1753) ve "The Royal Geographical Society" (1830) başta olmak üzere Avrupa'nın önde gelen
müzeleri ile arkeoloji, coğrafya ve şarkiyat cemiyetlerinin organize ettiği, inkırâz halindeki Osmanlı toprakları (memâlik-i
Osmâniyye) üzerinde gerçekleştirilen ve "hükmetmeye" hazırlık mahiyetindeki "tanıma" operasyonları olarak
değerlendirilmesi gereken "kazı ve geziler"i, yayınlanan "yazı ve notlar"ı konu edinen kitap, keşif turlarıyla başlayıp küresel
istilâ hareketine dönüşen bir süreçte, Oryantalizm yoluyla Emperyalizm'e sağlanan bilgi akışının nitelik ve niceliğini gözler
önüne sermektedir.