Kösem Sultan - Dört Devrin Sultanı Jean Bell

Kazının başında bizzat toprağı malayla iğne ile kazar gibi toprakta derinleşmeye çalışırken: 'Aslında Köl Tigin geçmeliydi Göktürk tahtına,' diye düşündüm bir an.

Çünkü Köl Tigin, Çin ile yapılan mücadeleler kapsamında Iduk Baş Savaşı'nda, Mingsha Dağı Savaşı'nda, Bolçu Savaşı'nda, Soğdak Savaşı'nda büyük yararlılıklar gösterdiği gibi Karluk ve Dokuz Oğuz ayaklanmalarının önlenmesinde de en önde yer almıştı.

'Ama o, kendini biliyordu herhalde' diye de ekledim kendi kendime.

Zira çabuk parlayan, sinirli ve atılgan biriydi Köl Tigin. Sakin, ağırbaşlı kardeşi Bilge'nin, Göktürk tahtı için çok yararlı olacağını ve Türk milletinin adını daha da yücelteceğinin o da farkında olmalıydı şüphesiz.

Bu iki kardeş, içişlerinde Türk halklarını birleştirerek ekonomik alanda bir istikrar sağlayıp, halkını zenginleştirmiş; dış işlerinde 'cihan hâkimiyeti' kurarak, barış ve istiklalin peşinde koşmuşlardı hep.

Bunlar gelip geçti aklımdan kazı boyunca...