Kanıta Dayalı Ayak Ortez Tedavisi Alireza Vasefnia

Bu kitap, The American College of FOOT & ANKLE ORTHOPEEDICS & MEDICINE kılavuzunun Aralık 2004 baskısının Prescription Custom Foot Orthoses (PCFO) Practice Guidelines çevirisidir. “The American College of FOOT & ANKLE ORTHOPEEDICS & MEDICINE”ın yakın zamanda adını “American College of Podiatric Medicine” (ACPM) olarak değiştirmiştir.

Amerikan Podiatrik Koleji (ACPM), ayak ortezleri için daha iyi tanımlara ve endikasyonlara duyulan ihtiyaçdan dolayı “Reçeteli Özel Ayak Ortezleri Uygulama Rehberi” ni geliştirmiştir. Bu rehber, tekrar güncellenmiştir. Bu rehberin PDF versiyonu, artık tüm üyeler için ÜCRETSİZ olarak www.acpmed.org adresinde paylaşılmıştır. Üye olmayanlar ise, çevrimiçi sipariş vererek kılavuzun basılı bir kopyasını satın alabilmektedir..

Reçeteli Özel Ayak Ortezleri Uygulama Kılavuzu 2014 baskısı, farklı kaynaklardan ücretsiz olarak indirilebilmektedir (https://www.footandankledoctors.com).

Ayağın önemi, ayak bakımı ve tedavisi ile uğraşan kişiler tarafından uzun zamandır vurgulanmaktadır. Hatta, ayak, ikinci kalp olarak belirtilmektedir.Leonardo da Vinci ayağın öneminden bahsederken şöyle demiştir: “İnsan ayağı, bir mühendislik şaheseri ve bir sanat eseridir”. Alt ekstremite ve bacak patolojileri, anormallikleri ve lezyonlarının etiyolojisi ve tedavisinde son yüzyıllarda önemli gelişmeler olmuştur. Ne yazık ki eğitim ve tedavi sistemimiz bu gelişmeler doğrultusunda gelişmemiştir. Örneğin, İlk Amerikan Chiropody Koleji, 1911’de eğitime başlamasına ragmen, ayak ve ayak bileği ortopedi uzmanlığı, gelişmekte olan ülkelerde hala yaygın değildir. Bu nedenle, klinik uygulama yapan ortopedi uzmanlarının uygulaması nadir görülen bir olgudur. Öte yandan, bu ülkelerde bu tür uzmanların varlığına ragmen, ameliyat, onların tedavi önceliğidir. Halbuki, bu kılavuzda görüleceği gibi, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ayak hastalıkları uzmanları (ayak ve ayak bileği cerrahları), ayak tedavisinin aşamalarını; dinlenme, konservatif tedaviler, ilaç kullanımı ve son olarak da cerrahi uygulama olarak bildirmektedirler.

Ortopedistler, nörologlar, kiropraktörler, hekimler (sağlık ocağı ve hastanedeki hekimler), fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanları, fizyoterapistler, ergoterapistler, ortez-protez uzmanları gibi tıp profesyonellerinin yanı sıra endokrinologlar (diabetik ayaklarla ilgilenenler) da dahil olmak üzere ayak hastalıkları ile ilgili diğer uzmanların bu kılavuzu okumasını şiddetle tavsiye ediyorum.

Ayak ortezleri ve bunların üzerimizdeki etkileri, gelişmekte olan ülkelerde farklı nedenlerden dolayı belirsizlik içindedir. İlgili alanlarda eğitim güncel değildir ve bu alandaki güncel bilgiler, öğrencilere ve profesyonellere verilmemektedir. Ayak komplikasyonlarının patolojisini, etiyolojisini ve temel tedavisini bilmeden çok sayıda kişi ve meslek grubu bu alanda tedavi iddiasında bulunmaktadır. Ne yazık ki, bu mesleği uygulayan kişilerin performansından, eğitim veya tedavi denetiminden güvenilir hiçbir otorite sorumlu değildir. Farklı meslek grupları, ayak ortezlerini, güvenilir olmayan web sitelerine atıfta bulunarak veya ortez firmalarının web sitelerini yüzeysel ve yanlış algılayarak, bilim dışı, bilgisiz ve bazen de kârlı eylemlerle bu alanda olumsuz etkiler yaratmaktadırlar. Güvenilir bilimsel araştırmalara göre, ortezlerin sadece kas-iskelet sistemi problemlerinin tedavisinde etkili olmadığı, aynı zamanda çoğu patolojinin tedavisinde oldukça başarılı olduğu bir gerçektir. Öyle ki, ayak hastalıkları uzmanları ortez tedavisi terimini kullanmaktadır. Mevcut kılavuz, bu iddianın kanıtıdır.

Bu rehberin çeviricisi, Kanada’daki ayak uzmanları ve laboratuvarları ile on yıl çalıştıktan sonra, farklı ülkelerde bu yöntemleri öğretmiştir. Aynı zamanda, kanıta dayalı ayak ortez tedavisinde farklı teorilere hakim olarak bu yöntemleri dört yıl boyunca gelişmekte olan ülkelerde uygulamıştır. Bu sürede gelişmekte olan bu ülkelerdeki yaygın uygulama yöntemlerinin, Podiatri’de gelişmiş ülkelerin rutin yöntemlerinden çok farklı ve hatta bazen onlarla çeliştiğini görmüştür. Örneğin, bir klinikteki pratisyen hekim, ayak hastalıkları uzmanı olduğunu iddia ederek, enjekte tabanlığı, kişiye özel ayak ortezi yerine hastaya vermektedir. Merkezin doktoru ile konuştuğumda, Toronto’dan mezun olduğunu iddia etmiştir. Daha da ilginci, bu merkezde bir protez ortez mezunu, bu tabanlıkları yapıyormuş! Toronto’da yaşayan herkes, Toronto şehrinin 2016 yılına kadar “Podiatri Koleji’ne” sahip olmadığını bilir. Hatta, başka bir klinikteki bir fizyoterapist, bilimsel olmayan yöntemleri kullanarak, tıbbi tabanlıkları üretttiği ve hastalara verdiği yıllardır bilinmektedir. Gelişmemiş ülkelerdeki zanaatkarlar, ark yüksekliği tamamen çöken ve hiçbir desteği olmayan yani modern olmayan bir yapıya sahip deri veya köpük tabanlık yapmaktadırlar. Bu kişilerin çoğu, doğru yöntemleri bilmemektedir. Bir diğer ortez grubu ise, özellikle insanların ve uzmanların ayak tarama teknolojisine olan ilgisinden dolayı, standart dışı tabanlıkları (hazır deri tabanlıklardan, sadece renk ve iddiaları farklı olan üç katmanlı CNC sünger tabanlıklara kadar) insanlara sunmaktadır. Ortopedi uzmanları, asistanlarının çoğunun ortez ve protez arasındaki farkı bilmediği ve hala ark desteği, tıbbi ayakkabılar ve medial veya lateral kamaları reçete ettiği konusunda beni defalarca uyarmıştır. Çevirmen, söz konusu alandaki durumun gözden geçirilmesinin, meslektaşlarına yönelik bir saldırı veya bilgili profesyonellere saygısızlık olarak görülmemesini ummaktadır. Ancak bu kategorideki mevcut durum bilgisi tespitinin yapılarak, ileri düzeyde bilgi ile hastaları etkin bir şekilde tedavi ederek, bilgi düzeyini yükseltmek mümkündür. Diğer taraftan ortez ve protezler hakkındaki bilgiler; malzeme, biyomekanik, robotik ve ayak bakımı gibi diğer bilimlerin de yardımıyla son yıllarda hızla gelişmiş ve tedavi alanına birkaç yeni etkili yöntem girmiştir. Gelişmekte olan ülkelerde ise bilimsel kongrelerde bile bu yöntemler tartışılmamaktadır. Dinamik omurga ortezler ve PCFO’lar bu iddianın örneğidir.

Seçkin biyomekanik ve ayak hastalıkları uzmanlarına göre, ayak deformiteleri ve patomekanik kökleri olan rahatsızlıklar söz konusu olduğunda, cerrahi yöntem ilk değil son çaredir.

Daha iyi bir yarın inşa etmek için gerçekleri kabul etmeli ve güncel bilgileri takip ederek elde etmeye çalışmalıyız. Bilimsel toplulukların geçerli belgeleri olan çeşitli alanlardaki terapötik rehberler, ilgili uzmanlar tarafından dikkate alınması gereken önemli klinik belgelerdir. Eleştirel görüşleri olan uzmanların bu rehberdeki eksiklikleri gidermesi ve meslektaşlarının klinik bilgilerinin gelişmesini sağlaması umulmaktadır.

Orijinal metin herhangi bir resim içermiyor. Daha iyi anlaşılması için çevirmen, yetkili web sitesinden yayıncının izniyle kitaba görseller eklemiştir.

Kitaplar belirli bir bakış açısıyla insanlar gibidir ve zamanla gelişirler. Bu çeviri, mükemmelliğe ulaşmak için ilgili uzmanların dikkatine sunulan, büyümeye ihtiyacı olan bir bebek gibidir. Bu nedenle hatasız değildir. Gelecek basımlarda daha eksiksiz bir bilgi seti bulmayı umuyorsanız, böyle bir setin büyümesine ve olgunluğuna da duyarlı olmalısınız. Lütfen görüş ve önerilerinizi aşağıdaki e-posta adresine gönderiniz.

Alireza VASEFNIA, BSPO, MSPO, CPO

Ankara, 25 Nisan 2020