Işletme Yönetimi

Çağımızı en iyi tanımlayan iki kavram, “hız” ve “değişim”dir. Değişimin hızlı yaşandığı alanlardan biri de işletmecilik anlayışı ve uygulamalarıdır. Geleneksel işletmecilik dönemlerinde, yöneticiler, belirli bir “geleceği” planlıyorlardı. Günümüzde hızlı değişim nedeniyle yöneticiler, çalkantılı bir çevrede “belirsizliği” planlamak durumunda kalmaktadırlar. Bugünün yöneticileri, yönetsel ve örgütsel yapıyı ve üretim modellerini “belirsiz” bir geleceğe hazırlamak durumundadırlar. Bu gereklilik, işletmecilik faaliyetlerinin ulusal sınırların ötesine geçerek küreselleşmesi, ekonomik ve sosyal birimler olan işletmelerin fiziksel ve yönetsel yapılarında önemli değişiklikler yapma gerekliğinden kaynaklanmaktadır. 
Bugün geleneksel üretim faktörlerine bağlı üretim anlayışından, endüstri 4.0 çerçevesinde gelişen bilgi ekonomisine geçişle birlikte, işletmecilik faaliyetlerinin yeniden ele alınması gerekmektedir. Bilgi ekonomisine geçişte işletmelerin bilgi ve iletişim teknolojilerinin altyapısını oluşturan ve yeni bir üretim modeli olan endüstri 4.0’ın gereklerine göre yeni bir işletmecilik anlayışıyla hareket etmeleri serbest rekabet ortamında ayakta kalabilmek için bir zorunluluk halini almış bulunmaktadır. Bu durum çağdaş işletmelerin yeni iş ve iş yapma yöntemleriyle hareket etmelerini zorunlu kılmaktadır. 
Değişimi yönetmek ve çağdaş gelişmeleri takip etme kaygısıyla hazırlanan İşletme Yönetimi kitabı, Meslek Yüksekokullarında “Genel İşletme” veya “İşletme Yönetimi” adı altında okutulan derslerin içerikleri dikkate alınarak hazırlandı. Eserin amacına ulaşması ve öğrencilere yararlı olması, yazarın yegâne kaygısıdır. Bu amacın gerçekleşmesinde birçok değerli insanın katkısı oldu; burada kendilerine teşekkür ediyorum. Ayrıca Umuttepe Yayınlarının değerli yöneticilerine ve tüm çalışanlarına teşekkür ediyorum.

İÇİNDEKİLER
Önsöz ............................................................................................................... 3
Giriş ................................................................................................................. 11

Birinci Bölüm: İŞLETME KAVRAMI VE İŞLETMENİN TARİHSEL GELİŞİMİ
A.İŞLETME VE İŞLETME YÖNETİMİ .................................................................... 13
1.İşyeri, İşletme ve Teşebbüs Kavramları ......................................................... 14
2.İşletmecilikle İlgili Temel Kavramlar .............................................................. 16
2.1. İhtiyaç ve İstek ........................................................................................ 16
2.2. Tüketim ................................................................................................... 16
2.3. Mal ve Hizmetler .................................................................................... 17
2.4. Müşteri veya Tüketici ............................................................................. 18
2.5. Üretim Faktörleri .................................................................................... 18
3.İşletmenin Gelir ve Giderleri ......................................................................... 21
4.İşletmenin Özellikleri .................................................................................... 22
5.Yönetim ve İşletme Yönetimi ........................................................................ 23
6.Yönetici ve Girişimci ..................................................................................... 27
B. İŞLETMEYİ OLUŞTURAN ÇEVRESEL FAKTÖRLER .............................................. 28
1.İşletmeyi Oluşturan Faktörler ...................................................................... 29
2.İşletmenin Çevresi ....................................................................................... 31
2.1. İşletmenin İç Çevresi ............................................................................. 32
2.2. İşletmenin Dış Çevresi ........................................................................... 32
2.3. İşletmenin Yakın Çevresi ......................................................................... 33
2.4. İşletmelerin Ulusal Çevresi ..................................................................... 33
2.5. İşletmenin Uluslararası Çevresi .............................................................. 33
2.6. İşletmenin Yapısal Çevresi ...................................................................... 34
C. İŞLETMECİLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ .............................................................. 35
1.Sanayi Devrimine Kadar İşletmecilik ............................................................ 37
2.Sanayi Devriminden Sonra İşletmecilik ........................................................ 37
3.Çağdaş İşletmecilik ...................................................................................... 38
4.Endüstri 4,0 İşletmeleri ................................................................................ 40
4.1. Endüstri 4,0’ın Tarihsel Gelişimi ............................................................. 41
4.2. Endüstri 4.0’ın İtici Güçleri .................................................................... 43

İkinci Bölüm: İŞLETMENİN KURULUŞ NEDENLERİ, AMAÇ VE SORUMLULUKLARI
A.İŞLETME KURMA NEDENLERİ ......................................................................... 47
1.Bağımsız Çalışmak ........................................................................................ 48
2.Daha Fazla Para Kazanmak ........................................................................... 48
3.Miras Yoluyla İşletme Sahipliği ..................................................................... 48
4.Yeni Bir Buluş veya Fikri Pazara Sunmak ...................................................... 48
5.Başka Fırsatların Yokluğu ............................................................................. 49
6.Toplumsal İtibar Sağlamak ........................................................................... 49
7.Ülke Ekonomisine Katkıda Bulunmak ........................................................... 49
B. İŞLETMELERİN AMAÇLARI .............................................................................. 49
1.Uzun Dönemde Kâr Elde Etmek .................................................................... 50
2.Topluma Hizmet Sunmak .............................................................................. 51
3.Ömrünü Sürekli Kılmak ................................................................................ 51
4.Sürekli Büyümek ........................................................................................... 51
C. İŞLETMENİN SORUMLULUKLARI .................................................................... 52
1.İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ............................................................... 52
2.İşletmelerin Ekonomik Sorumlulukları.......................................................... 53
3.İşletmenin Ahlaki Sorumlulukları .................................................................. 53
4.İşletmenin Sahiplerine Karşı Sorumlulukları ................................................. 53
5.İşletmenin Çalışanlarına Karşı Sorumlulukları .............................................. 54
6.İşletmenin Tüketiciye Karşı Sorumlulukları ................................................... 54
7.İşletmenin Devlete Karşı Sorumlulukları ....................................................... 54

Üçüncü Bölüm: İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ
A. İŞLETMELERİN KURULUŞ YERİ VE KURULUŞ YERİNİN SEÇİMİ......................... 55
1.Pazar Araştırması ve Talep Tahmini .............................................................. 55
B. KURULUŞ AŞAMALARI .................................................................................... 56
1.Proje Yatırım Düşüncesi ................................................................................ 57
2.Fizibilite Çalışmaları ..................................................................................... 58
2.1. Ekonomik Analiz. .................................................................................... 59
2.2. Teknik Analiz. ......................................................................................... 60
2.3. Finansal Analiz. ...................................................................................... 60
2.4. Hukuki Analiz. ........................................................................................ 61
2.5. Fizibilite Raporu ..................................................................................... 61
C. KURULUŞ YERİ SEÇİMİ VE AŞAMALARI ........................................................... 62
1.Kuruluş Yeri Seçimi ...................................................................................... 63
2.Kuruluş Sırasında Yapılacak İşlemler ............................................................. 64
3.Kuruluş Dosyası Hazırlama............................................................................ 64
4.İşletme Kurmada Yasal İzinler ....................................................................... 65
5.Kuruluş Yeri Faktörleri .................................................................................. 66
5.1. Ham madde ............................................................................................ 66
5.2. Pazara Yakınlık ........................................................................................ 67
5.3. Enerji ve Su Kaynakları ........................................................................... 68
5.4. İklim Koşulları ......................................................................................... 68
5.5. Ulaşım İmkânları .................................................................................... 69
5.6. İşgücü ..................................................................................................... 69
5.7. Teşvikler ve Alt Yapı ................................................................................ 70
5.8. Sosyal ve Kültürel İmkânlar .................................................................... 70
5.9. Yardımcı Hizmetlerden Yararlanma Olanakları ....................................... 71
6.En Uygun (Optimum) Kuruluş Yeri ................................................................ 71
7.Organize Sanayi Bölgeleri ............................................................................ 71
8.Küçük Sanayi Siteleri .................................................................................... 72
9.Teknoparklar ................................................................................................ 73
10. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ................................................................... 74

Dördüncü Bölüm: KAPASİTE VE KAPASİTE KULLANIMI
A.KAPASİTE KAVRAMI, TÜRLERİ, SEÇİMİ VE KULLANIMI .................................... 77
1.Kapasite Kavramı .......................................................................................... 77
2.Kapasite Türleri ............................................................................................. 78
2.1. Teorik veya Maksimum Kapasite ............................................................ 78
2.2. Normal / Kullanılan (Pratik) Kapasite ..................................................... 79
2.3. Gerçek (Fiili) Kapasite ............................................................................. 79
2.4. Aylak veya Atıl Kapasite ......................................................................... 80
2.5. Zorlanmış Kapasite ................................................................................. 80
2.6. Optimum Kapasite.................................................................................. 80

Beşinci Bölüm: İŞLETME TÜRLERİ VE SINIFLANDIRILMASI
A.İŞLETME TÜRLERİ ............................................................................................ 85
1.Üretilen Mal ve Hizmet Türüne Göre İşletmeler ........................................... 85
2.Mülkiyet Durumlarına Göre İşletmeler ......................................................... 86
3.Faaliyet Alanlarına Göre İşletmeler .............................................................. 87
4.Büyüklüklerine Göre İşletmeler .................................................................... 88
4.1. Büyüklük Ölçütleri .................................................................................. 88
4.1.1. Niceliksel Büyüklük Ölçütleri............................................................. 89
4.1.2. Niteliksel Büyüklük Ölçütleri ............................................................. 89
4.2. Cüce İşletmeler ...................................................................................... 90
4.3. Küçük İşletmeler ..................................................................................... 90
4.4. Orta Büyüklükteki İşletmeler ................................................................. 91
4.5. Büyük İşletmeler .................................................................................... 91
4.6. Çok Büyük İşletmeler ............................................................................. 92
B.İŞLETMELERİN BÜYÜMELERİ VE OPTİMUM İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ ................ 92
1.İşletmelerin Büyüme Yöntemleri ................................................................. 94
1.1. İç Büyüme .............................................................................................. 95
1.2. Dış Büyüme ........................................................................................... 96
1.2.1. Yatay Büyüme ................................................................................... 96
1.2.2. Dikey Büyüme .................................................................................. 96
1.2.3. Çapraz Büyüme ............................................................................... 96
1.2.4. Dairesel Büyüme ............................................................................... 97

Altıncı Bölüm: İŞLETMENİN HUKUKSAL YAPISI
A.HUKUKSAL YAPILARINA GÖRE İŞLETMELER ................................................... 103
1.Tek Kişi İşletmeleri ....................................................................................... 103
2.Şirketler (Ortaklıklar) .................................................................................... 104
2.1. Adi Şirket ................................................................................................ 104
2.2. caret Şirketi......................................................................................... 105
2.2.1. Şahıs Şirketleri ................................................................................... 105
a.Kolektif Şirket ....................................................................................... 106
b.Komandit Şirket ................................................................................... 107
2.2.2. Sermaye Şirketleri ............................................................................. 107
a.Anonim Şirket ....................................................................................... 107
b.Limited Şirket ....................................................................................... 109
3.Kooperatif İşletmeleri ve Hukuksal Yapısı ..................................................... 111
B.KAMU İŞLETMELERİ ........................................................................................ 113
1.Özel Bütçeli Devlet Teşebbüsleri ................................................................... 114
2.Döner Sermayeli İşletmeler .......................................................................... 114
3.Yerel Yönetimlere Bağlı İşletmeler ................................................................ 114
4.Kamu İktisadi Teşebbüsleri ........................................................................... 115

Yedinci Bölüm: İŞLETME YÖNETİMİNİN FONKSİYONLARI
A.İŞLETME YÖNETİMİNİN FONKSİYONLARI ....................................................... 117
1.Planlama Fonksiyonu .................................................................................... 117
1.1. Planlamanın Aşamaları ........................................................................... 118
1.2. Plan Türleri ............................................................................................. 120
1.2.1. Nitelikleri Açısından Planlar .............................................................. 120
1.2.2. Süreleri Açısından Planlar ................................................................. 120
1.2.3. Kullanım Biçimleri Açısından Planlar ................................................. 120
1.2.4. Teknik Yapıları Açısından Planlar ....................................................... 121
2.Örgütleme Fonksiyonu ................................................................................. 121
2.1. Örgüt ve Örgütleme .............................................................................. 122
2.2. Örgütlemenin Aşamaları ........................................................................ 123
3.Kadrolama Fonksiyonu ................................................................................. 123
4.Koordinasyon Fonksiyonu ............................................................................ 125
4.1. Koordinasyon Sağlama Yolları ................................................................ 125
4.2. Koordinasyon Teknikleri ......................................................................... 126
5.Yöneltme Fonksiyonu .................................................................................... 127
5.1. İşletmelerde Yöneltme .......................................................................... 128
5.1.1. Etkin Yöneltmenin Koşulları .............................................................. 129
6.Denetim Fonksiyonu ..................................................................................... 130
6.1. Denetimin Amacı ve Önemi ................................................................... 131
6.2. Denetimin Faktörleri ............................................................................. 131
6.3. Etkin Denetimin Özellikleri ..................................................................... 132

Sekizinci Bölüm: TEMEL İŞLETME FONKSİYONLARI
A.İŞLETMENİN FONKSİYONLARI ........................................................................ 135
1.Üretim Fonksiyonu ....................................................................................... 135
2.Üretim Faktörleri ......................................................................................... 137
3.Üretim Anlayışında Değişim ......................................................................... 138
3.Üretim Şekilleri ............................................................................................. 139
3.2. Mamul Cinsine Göre Üretim Şekilleri ....................................................... 140
3.3. Üretim Miktarına Göre Sınıflandırma ....................................................... 140
3.4. Üretim Sırasında İzlenen Yola Göre Sınıflandırma .................................. 141
4. Yeni Üretim Teknikleri .................................................................................. 142
4.1. Tam Zamanında Üretim Sistemi ............................................................ 143
4.2. Esnek Üretim Sistemi ............................................................................. 143
4.3. Bilgisayar Destekli Tasarım .................................................................... 144
4.4. Bilgisayar Destekli Üretim ...................................................................... 145
4.5. Bilgisayarla Tümleşik Üretim ................................................................. 146
4.6. Senkronize Üretim .................................................................................. 146
4.7. Grup Teknolojisi ..................................................................................... 146
4.8. Geleceğin Fabrikası ................................................................................ 147
5.Üretim Planlaması ve Stok Kontrolü ............................................................ 147
6.Küçük işletmelerde Stok Kontrol Yöntemleri ................................................ 150
6.1. Gözle Kontrol Yöntemi ............................................................................ 150
6.2. Çift Kutu Yöntemi ................................................................................... 150
6.3. ABC Yöntemi ........................................................................................... 151
6.4. Maksimum-Minimum Stok Kontrol Yöntemi .......................................... 151
B.PAZARLAMA FONKSİYONU .............................................................................. 151
1.Pazarlama Kavramı ve Tanımı ....................................................................... 152
2.Pazarlama Türleri .......................................................................................... 153
2.1. Yeşil Pazarlama (Green Marketing) ........................................................ 153
2.2. Maksi Pazarlama (Maxi Marketing) ........................................................ 153
2.3. Doğrudan Pazarlama .............................................................................. 153
2.4. Mega Marketing ..................................................................................... 153
2.5. Sosyal Pazarlama .................................................................................... 154
2.5.1. İşletmeden İşletmeye İnternet Yoluyla Pazarlama (B2B) .................. 154
2.5.2. İşletmeden Nihai Tüketiciye İnternet Yoluyla Pazarlama ................. 155
2.6. Kitlesel (Seri) Pazarlama ......................................................................... 155
2.7. Ürün Farklılaştırması ve Çeşitlemesine Dayalı Pazarlama ...................... 155
3.Pazar Araştırması .......................................................................................... 157
4.Pazar Bölümleme ve Hedef Pazarın Seçimi ................................................... 158
5.Pazarlama Karması (Bileşenleri) ................................................................... 159
5.1. Ürün ....................................................................................................... 160
5.2. Fiyat ........................................................................................................ 161
5.3. Dağıtım Kanalları .................................................................................... 161
5.4. Tutundurma ........................................................................................... 163
5.4.1. Reklâm .............................................................................................. 163
5.4.2. Halkla İlişkiler .................................................................................... 165
5.4.3. Yüz Yüze Satış ................................................................................... 166
5.4.4. Satış Teşviki (Promosyon) .................................................................. 167
6.Pazarlamada Yeni Yaklaşım ve Teknikler ....................................................... 168
6.1. Elektronik Ticaret ................................................................................... 168
6.2. İlişki Pazarlaması .................................................................................... 170
6.3. İçsel Pazarlama ....................................................................................... 170
6.4. Amaca Yönelik Pazarlama ....................................................................... 171
6.5. Niş Pazarlama ........................................................................................ 171
6.6. Öğrenen Pazarlama ................................................................................ 171
C.İŞLETMENİN MUHASEBE VE FİNANS FONKSİYONU ........................................ 172
1.İşletmenin Muhasebe Fonksiyonu ................................................................ 173
2.İşletmenin Finans Fonksiyonu ...................................................................... 174
3.İşletmelerin Finansman Kaynakları .............................................................. 175
D.İŞLETMELERİN İNSAN KAYNAKLARI FONKSİYONU .......................................... 177
1.Personel Yönetimi ......................................................................................... 178
2.İşletmelerde İnsan Kaynakları Yönetiminin Önemi ...................................... 178
2.1. İnsan Kaynakları Yönetimi ve Toplam Kalite Yönetimi ........................... 180

Dokuzuncu Bölüm: İŞLETMELERİN ÇAĞDAŞ FİNANS TEKNİKLERİ
A.İŞLETMELERİN KULLANDIĞI ÇAĞDAŞ FİNANSMAN TEKNİKLERİ...................... 181
1.Franchising ................................................................................................... 181
2.Leasing .......................................................................................................... 182
3.Faktöring ...................................................................................................... 183
4.Forfaiting ..................................................................................................... 185
5.Swap ............................................................................................................. 186
6.Angel Finanslama ......................................................................................... 187
7.Forward ........................................................................................................ 189
B.RİSK SERMAYESİ KAVRAMI VE TÜRKİYE’DEKİ UYGULAMASI .......................... 190
1.Risk Sermayesi Nedir? .................................................................................. 191
2.Risk Sermayesi Finansmanında Risk Faktörleri ............................................. 191
3.Risk Sermayesinin Özellikleri ........................................................................ 192

Onuncu Bölüm: İŞLETMELERDE VERİMLİLİK, ETKİNLİK VE PERFORMANS YÖNETİMİ
A.İŞLETMELERDE VERİMLİLİK YÖNETİMİ ............................................................ 195
1.Verimlilik Kavramı ......................................................................................... 196
1.1. Verimlilik Kavramı ve İlgili Kavramlar ...................................................... 197
2.Verimlilik Türleri ............................................................................................ 199
3.Verimlilik Faktörleri ....................................................................................... 199
3.1. Katı /Fiziksel Verimlilik Faktörleri ........................................................... 200
3.2. Esnek Verimlilik Faktörleri ..................................................................... 201
4.Verimlilik Artırma Yöntemleri ....................................................................... 201
4.1. Teknik Yaklaşımlar Yoluyla Verimliliği Artırma ....................................... 202
4.2. Davranışsal Yöntemlerle Verimlilik Artırma ............................................ 205
B.İŞLETMELERDE ETKİNLİK YÖNETİMİ ................................................................ 209
1.Etkinlik Kavramı ve İlgili Kavramlar ............................................................... 210
2.Etkinlik Türleri ............................................................................................... 211
3.Etkinlik Verimlilik İlişkisi ................................................................................ 213
4.Etkin Yönetim ................................................................................................ 214
C.İŞLETMELERDE PERFORMANS YÖNETİMİ ...................................................... 215
1.Performans Kavramı ..................................................................................... 216
2.Verimlilik ve Performans Artırma Yöntemleri ............................................... 217

On Birinci Bölüm: İŞLETME YÖNETİMİNDE HALKLA İLİŞKİLER
A.HALKLA İLİŞKİLER KAVRAMI ............................................................................ 221
1.Kurumsal Halkla İlişkiler ............................................................................... 222
2.Pazarlama Yönlü Halkla İlişkiler ................................................................... 222
B.İŞLETME YÖNETİMİNDE HALKLA İLİŞKİLER ...................................................... 224
1.İşletme Yönetiminde Halkla İlişkilerin Amacı ................................................ 225
2.İşletme Yönetiminde Halkla İlişkilerin Önemi ............................................... 226
3.İşletmelerde Halkla İlişkiler Faaliyet Alanları ................................................ 227
3.1. Araştırma Yapmak .................................................................................. 227
3.2. Halkla İlişkiler Politikası Saptamak ve Program Hazırlamak ................... 228
3.3. Halkla İlişkiler Stratejisi Oluşturmak ....................................................... 230

Yararlanılan Kaynaklar ..................................................................................... 231
KİTAPLAR ......................................................................................................... 231
İNTERNET KAYNAKLARI .................................................................................... 239
Kavramlar Dizini ............................................................................................... 240