Işgal (1916) Ve Kurtuluşta (1918) Erzurum Ulvi Ufuk Tosun

Erzurum, Doğu Sorunu ekseninde Anadolu üzerinde çeşitli emelleri olan Rusya’nın uğrak bir yeri oldu ve çeşitli dönemlerde üç kez Rus işgaliyle yüzleşmek zorunda kaldı. Adı geçen şehir, bu işgallerin en yıkıcısı ile I. Dünya Savaşı’nda 16 Şubat 1916’da karşılaştı. Bu son Rus işgali, kendisinden öncekilerden iki yönüyle ayrılmaktadır: Birincisi; ilk iki işgalin daha kısa süreli olmasına karşın üçüncüsünün uzun bir müddeti kapsaması, yaklaşık iki yılın üzerinde sürmüş olmasıdır. İkincisi ise son Rus işgalindeki süreç, diğerlerinden farklı bir mahiyet arz etmiştir. 18 Aralık 1917’de imzalanan Erzincan Mütarekesi’nden sonra bu işgal, el değiştirdi. Rus ordusunun Doğu Anadolu’dan çekilmesiyle ondan boşalan yeri silahlı Ermeni çeteleri doldurdu. Böylece işgal, her yönüyle daha şiddetli ve vahim bir durum kazanarak bir Ermeni mezalimine dönüştü. Ermeni çetelerinin bölgede yaptıkları katliamlar, tahammül sınırlarının çok üstüne çıktı. Osmanlı Başkumandanlığı için artık ileri harekâtı başlatmaktan başka bir çıkar yol kalmadı. Bu görev için karargâhı Suşehri’nde bulunan III. Ordu görevlendirildi.
İşgal (1916) ve Kurtuluşta (1918) Erzurum adlı bu çalışmada, Erzurum’un işgale düşüşü ve kurtarılması konusu ele alınmıştır. Bilimsel veriler ve yöntemler ışığında konunun tüm yönleriyle anlaşılması amaçlanmıştır.