Ipek Yolunda Bir Kavşak: Aşkale - Zekiye Çomaklı

Tarihin her döneminde çeşitli kavimlerin uğrak, İstanbul-İran-Karadeniz yollarının kavşak yeri olan Aşkale'yi anlatan kapsamlı bir eser ne yazık ki bugüne kadar ortaya konulamamıştı.

Zengin Türk Kültürü içerisinde okyanusta bir damla olan Aşkale'yi araştırıp, sorup soruşturup yazmaya çalıştım. Bugüne kadar Aşkale'yi temsil eden pek çok akademik mevki sahibi insanlarımız olmasına rağmen ihmal edilen bu durum bir Aşkaleli olarak beni müteessir etmekteydi. Bazı akademisyenlerin çalışmalarında yer alan üç beş sayfalık örnekler dışında elimde yazılı kaynak da yoktu.

Göç nedeniyle tarihten bugüne Aşkaleli sayılan yerli halktan çok az sayıda büyüğümüz vardı. Gelenek ve görenekler, adetler gitgide zayıflamaya başlamış, bir kaç kişi dışında adet ve töreyi bilen kalmamıştı. Yine bir kaç kişi haricinde Aşkale dışındaki Aşkale'lileri hatırlayan da yoktu. Düğün adetleri, Aşkale ağzı ile konuşulan kelime ve deyimleri, çocuk oyunları, geçmişten bugüne esnaf ve diğer meslek erbaplarının duayenleri de unutulup gitmişti.

Türküler, maniler, hikayeler, masallar, düğün, ölüm, doğum adetleri bir bir unutulup yozlaşmaya başlamıştı. Halbuki bizler el ele gönül gönüle olmanın ne kadar gerekli olduğunun farkına varacak bilince, kültüre ve tahsile sahiptik. Halbuki Aşkale'de her dönem oldukça değerli şahsiyetler, hatırı sayılan insanlar devlet temsilcileri, sanatçılar yetişmişti. Bu kıymetli insanları, hadiseleri, geçmişi hem günümüz insanına, hem de gelecek nesillere taşımamız, doğduğumuz yerin unutulmamasını sağlamamız, bizim birinci derecedeki görevimiz olmalıydı.

Düşündüm, elimde yazılı çok az belge vardı. Ama elimde canlı dokümanlarım vardı. Mehmet Binali Koçak, Fikret Sağsöz, Esmani Koçak, Ferit Kayserilioğlu, Fevzi Ertugay, M. Sait Durmuşoğlu ve çok iyi bir gözlemci olmaya çalışan kendim. Ne yapmalıydım? Hemen işe koyuldum. Elime geçirebildiğim her dokümanı, fotoğrafı derlemeye çalıştım. Aşkale'yi geleceğe taşıyabilirsem çok mutlu olacaktım.

1997 yılında bir tatil dönüşü işe başladım. 7 yılı aşkın bir süre uğraştım ve sizlere bu kitabı önce Cenab-ı Allah'ın, daha sonra tüm yürekleriyle yanımda olan Mehmet Koçak, Fikret Sağsöz, A.Ü.F.E. Fakültesi Profesörlerinden sayın Enver Konukçu'nun, Yrd. Doç. Dilaver Düzgün'ün, Eşim M. Nuri Çomaklı ve her konuda fedakarlık edip beni bu konuda destekleyen çocuklarımın yardım ve teşvikleri ile basıma hazırladım. Bu konuda aklı selim herkes hiçbir fotoğraf ve bilgiyi benden esirgemediler.
Şimdi 2003’den 2018’e bir takım güncellemelerle 2. Baskısını yaptığımız Aşkale Belgeselini kendini Aşkaleli gören herkese atfediyorum.

Bunun yanında her konuda yardımcı olan Aşkale Kaymakamı Sayın Mehmet Aksu beyefendiye, Aşkale Belediye Başkanı Sayın Şenol Polat’a ve Mustafa Evran’a gönül borcum vardı.

Zekiye ÇOMAKLI - 2018