Insan Hakları Evrensel Bildirisi Ve Türkiye (1945-1948) Rona Aybay

Tüm akademik yaşamı insan hakları uğruna mücadele ile geçmiş; Bosna-Hersek İnsan Hakları Mahkemesinde yedi yıl boyunca Avrupa Konseyi tarafından seçilen uluslararası yargıçlar arasında görev yapmış, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin etkinliğini arttırmak için Avrupa Konseyi tarafından seçilen 11 kişilik “Akil Kişiler Grubu” üyeliğinde bulunmuş Prof. Dr. Rona Aybay, bu kitabında İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’ne ilişkin çalışmaların nasıl başladığını, son şeklini alıncaya kadar hangi aşamalardan geçtiğini belgelere dayanarak açıklıyor. Bilindiği gibi İkinci Dünya Savaşı’nın sona erdiği 1945 yılı ile İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin kabul edildiği 1948 yılı arasında dünyanın ekonomik, toplumsal ve siyasal yapısı yeniden biçimlenmeye başlamıştır. Bu dönemdeki hızlı gelişmeler, Batı dünyası ile Sovyetler Birliği arasında ittifaklar biter bitmez başlayan Soğuk Savaş ortamı, İHEB’nin Birleşmiş Milletler’deki hazırlık sürecini de doğal olarak etkilemiştir. Prof. Aybay, bu değerli çalışmasının ilk bölümünde, Soğuk Savaş ortamının BM çalışmalarına yansımalarını, genel kurulda Mısır, Ekvador, Yugoslavya, Suriye ve Sovyetler Birliği adına yapılmış konuşmaları ve maddelere ilişkin kimi oylama sonuçlarını anlatıyor. Aybay’a göre özellikle Mısır ve Suriye gibi İslam devletlerinin, insan hakları konusunda kendi bakış açılarıyla konuşmalar yapmasının yanısıra, Türkiye temsilcisinin hiçbir BM oturumunda söz alıp, konuşmaması ise Türkiye’nin bu çok önemli toplantılara “adeta şeklen katıldığını” ortaya koyuyor. Kitabın ikinci bölümünde ise savaş sonrası “sola kapalı” çok partili döneme geçiş süreciyle birlikte Türkiye’deki siyasal gelişmeler ele alınıyor. Prof. Dr. Rona Aybay burada Demokrat Parti’nin kuruluşunu, Sertellerin Tan Gazetesi ile matbaasının tahribini, Mareşal Fevzi Çakmak’ın “İnsan Hakları Derneği” kurma girişimlerini, Ali Fuad Başgil’in “İnsan Haklarını Müdafaa Cemiyeti” ile ABD donanmasına ait Missouri zırhlısının İstanbul’u ziyaretini ve giderek Türkiye’nin nasıl farklı bir dış politikaya yöneldiğini inceliyor. Ayrıca kitapta EK olarak, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin üç değişik Türkçe çevirisi ile İngilizce ve Fransızca metinleri de yeralmaktadır.