Ilk Müslüman Türk Devletleri Ali Öngül

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ

Ortaçağın en büyük hadiselerinden biri İslâmiyet’in doğması ve bütün dünyaya yayılmasıdır. Hazret-i Muhammed (s.a.v.) zamanında İslâm dini Arabistan Yarımadası’nda yayılmıştı. Hazret-i Muhammed’in (s.a.v.) vefatı üzerine dört büyük halifeler devrinde de fetihler hızla sürmüştür. Hazret-i Ömer (r.a.) devrinde Irak ve İran cephesinde Halid b. Velid (r.a.), sonra da Müsennâ b. Hârise (r.a.) kumandasındaki İslâm ordusunun peş peşe kazandığı zaferler sonunda, İran yıkılma safhasına girdi. Nihâvend savaşını müteakip Türkler ile Müslümanlar (Araplar) arasında ilk temaslar başladı (642). Müslümanlar, Horasan’da bilhassa Mâverâünnehir ve Kafkaslar’da Türkler ile karşı karşıya geldiler.

Emevîler Devrinde Türklerle Müslümanlar arasındaki mücadeleler bütün hızıyla devam etti. Hilâfetin Abbasi Hanedanı’na geçmesiyle hemen bütün cephelerde olduğu gibi Türkler ile yapılan mücadeleler de hızını kaybetti veya tamamen durdu. 751 yılında meydana gelen Talas savaşı Türk-Müslüman münasebetlerinde bir dönüm noktası oldu. Bundan sonra yıllarca devam eden savaşlar yerini sulh devresine terk etti. Türklerin Müslüman olmaları, Türk ve İslâm tarihinde olduğu kadar dünya tarihi açısından da büyük bir hadise teşkil eder.

Ülkemizin önde gelen tarihçilerinden Prof. Dr. Ali Öngül tarafından kaleme alınan İlk Müslüman Türk Devletleri isimli kitapta Abbasî Devleti sınırları içinde yer alıp bu devlete ismen bağlı yarı müstakil Türk hânedanları olan Mısır’da Tolunoğulları ve İhşîdîler; Azerbaycan’da Sâcoğulları, Abbasî Devleti sınırları dışında ve tamamen müstakil birer devlet olan İdil (Volga) Bulgarları, Karahanlılar, Sâmânîler ve Gazneliler Devleti ele alındı.

İlk Müslüman Türk Devletleri tarihine çok büyük bir ışık tutan bu çalışma akademisyenler, araştırmacılar ve tarihini merak edenlerin kütüphanelerinde bulundurmaları gereken çok mühim bir kaynaktır.