Ilimlerin Özü "Netayic El-Fünun"

Kanuni Sultan Süleyman dönemi Osmanlı'nın zirvesi olduğu gibi, aynı zamanda "sonun başlangıcı"dır. Bu, siyasi açıdan olduğu kadar ilmi açıdan da böyledir. Çünkü "kanunname" geleneğiyle resmi-ideolojik otoritenin ilmiye sınıfı üzerindeki "himaye" edici etkisi bu dönemde başlamıştır. Bu etkinin sonucunda, şeri ve müspet ilimlerde önceki dönemlere göre büyük bilginler yetişmemiş, yöneticilere övgüler düzmekten öteye geçemeyen bir ilim anlayışı doğmuş ve bu hal günümüze dek devam etmiştir.
İşte söz konusu dönemin son "ilmi" eseri şair ve alim Nevi'nin Netayic el-Fünun'udur. Nevi, bu eserinde, zamanının çeşitli ilim ve fenleri hakkında özet bilgiler vererek bunlardan günün ihtiyaçları doğrultusunda çıkarımlarda bulunuyor. "İlimlerin özü'nü tespite çalıştığı gibi, bu ilimlerin pratik hayata yansıyan sonuçlarına da yer veren Netayic el-Fünun ilk Türkçe telif ansiklopedi mahiyetini de taşımaktadır.