Hayrabolulu Melami Şeyhi Ahmed-I Sarban Efendi Külliyatı Ve Vizeli Şeyh Ala’eddin Ali Efendi’nin Şiirleri

Bu çalışmamızda, Hicrî 952’de (1545/1546) Hayrabolu’da vefât eden ve dergâhında defnedilen hemşehrimiz, gönüller sultânı Bayrâmî-Melâmî Şeyhi Hayrabolulu Ahmed-i Sârbân Hazretleri’ni çok tafsilâtlı tanıtarak, kendi adına kayıtlı yazma dîvân nüshalarının mukâyeseli çevirisini ve talebesi ve halîfesi Ankaralı Hüsâmeddîn Efendi’ye ve bazı talebelerine gönderdiği iki mektûbunun Latin Harfleriyle transkribini yaptık.

Hemşehrimiz Ahmed-i Sârbân Efendi’nin şiirleri ve hattâ kendisi bazı tarihçiler, tezkireciler ve akademisyenler tarafından, Hicrî 964’de (1556/1557) İstanbul’da vefat etmiş meşhûr Dukakinzâde Sülâlesi’nden Dukakinzâde Ahmed Beğ ile karıştırıldığından, çeviriye esâs aldığımız nüshayı, bunun ismine kayıtlı en mükemmel yazma dîvân nüshalarından biriyle de mukâyeseli olarak çalıştık. Bundan başka, Ahmed-i Sârbân Efendi’nin Hicrî 970’de (1562/1563) Kırklareli’nin Vize ilçesinde vefât eden ve dergâhının hazîresine defnedilen talebesi ve halîfesi Vizeli Kaygusuz Alâ’eddîn Alî Efendi’yi ve Bayrâmî-Melâmî silsilesini yazma şiir mecmûalarından, silsilenâmelerden ve hattâ temettü’ât ve vakfiyye kayıtlarından hareketle tanıtarak, bunun 38 şiirini Latin Harflerine aktardık. Zîrâ, Vizeli Alâ’eddîn Alî Efendi’nin de şiirleri, hem hocası Ahmed-i Sârbân Efendi ile ve hem de kendinden 140 sene kadar önce yaşamış meşhûr Kaygusuz Abdâl’ın şiirleriyle karıştırılmıştı. Bunlardan başka, Bayrâmî-Melâmî, Bayrâmî-Hamzevî ve Bayrâmî-Halvetî şeyhlerinin mezhebleri ve meşrebleri hakkında, yaşadıkları devirlerde ve günümüzde ileri sürülen bazı iddiâları, anlayışları ve görüşleri değerlendirdik.

Gerek Ahmed-i Sârbân Efendi’nin ve Dukakinzâde Ahmed Beğ’in ve gerekse Vizeli Kaygusuz Alâ’eddîn Alî Efendi’nin dîvânlarının mü’ellif nüshaları bu zamâna kadar bulunamadığından, bunlar adına kayıtlı yazma nüshalardan hareketle, bu ihtilâflı mes’elede bu nüshaları esâs alarak ve bazen de meşreblerinden, usûllerinden, dil ve üslûblarından hareket ederek ve bütün görüşleri dipnotlarda çıkararak, bizce uygun olanı da bildirdik. Çalışmamızın sonuna da, çeviride esâs aldığımız yazma dîvân nüshalarından birinin ve mektûblarının tamâmının ve istifâde ettiğimiz 60 kadar yazma şiir mecmualarının birkaçının ve bazı dîvân nüshalarının ilk ve son varaklarının mikro-filmini koyduk.

Selâmeti, melâmette; kerâmeti istikâmette, izzeti uzlette, celveti halvette, sükûneti hayrette, lezzeti sohbette bulan ve bilen; ilâhî aşkın, aşk edebinin, edeb zevkinin, zevk nûrunun sâhibi Yûnus Emre’nin lezzetini, Hâcı Bayrâm-ı Velî Hazretleri’nin fesâhatini, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî Hazretleri’nin kudretini hâtırlatan; Vizeli Şeyh Alâ’eddîn Alî Efendi’nin sühûletini, Seyyid Osmân-ı Hâşimî’nin samîmiyyetini, Azîz Mahmûd-ı Hüdâyî Hazretleri’nin izzetini, Zâkirzâde Abdullâh Efendi’nin halvetini, İsmâ’îl Hakkı Bursevî Hazretleri’nin celvetini, Edirneli Neşâtî Efendi’nin hayretini, Seyyid Sarı Abdullâh Efendi’nin belâgatini ve gayretini, Niyâzî-i Mısrî Hazretleri’nin Muhyiddîn-i Arabî Hazretleri’nin ma’nevî terbiyesindeki lezzetini müjdeleyen Hayrabolulu Bayrâmî-Melâmî Şeyhi Ahmed-i Sârbân Hazretleri’nin şiirleri ve mektûbları; işte o melâmet, selâmet, kerâmet, hayret, uzlet, halvet, celvet, lezzet, izzet, sükûnet nûrlarının mazharıdır.

Bu çalışmamız, Bayrâmî-Melâmî Şeyhi Hayrabolulu Ahmed-i Sârbân Efendi hakkında bu zamana kadar yapılan çalışmaların en tafsilâtlısıdır.