Genel Kartoğrafya I Turgut Bilgin

ÇİNDEKİLER

GİRİŞ

BÖLÜM I. KARTOĞRAFYANIN TARİHÇESİ

A — ESKİ ÇAĞDA KARTOĞRAFYA

İLK MEDENİYETLERDE KARTOĞRAFYA

Mezopotamyahlar 3

Mısır Medeniyetinde Haritacılık 7

Eski Çin 7

Yunanlılar 8

Eratosthenes 11

Poseidoniııs 13

Hipparkhos 15

Strabo 16

Batlamyus 17

ROMALILARDA KARTOĞRAFYA 24

B — ORTA ÇAĞDA KARTOĞRAFYA

GİRİŞ 27

HIRİSTİYAN ÂLEMİ 27

Tekerlek (veya TO) Haritaları 27

Makrobius Haritaları 29

Cosmas Haritaları 29

Mabada Mozaik Haritası 29

Anglo-Sakson Haritası 31

Matthevv Paris 32

Hereford Haritası 32

Ebstrof Haritası 32

Gough Haritası 34

İSLÂM ÂLEMİNDE KARTOĞRAFYA 35

İdrisi 37

DOĞU ÂLEMİ 38

Cin 38

Japonya 39

PORTOLAN HARİTALARI 41

Katalonya Atlası 42

C — YENİ ÇAĞDA KARTOGRAFYA

Batlamyus''un Keşfedilmesi 43

Harita Baskısı Tekniğinin Gelişmesi 46

Büyük Keşiflerin Yapılması 46

Juan da la Cosa 48

Waldseemüller 48

Diego Ribero 48

Martin Behaim 50

Johannes Schöncr 51

Keşifler Devrinde Kozmografya 51

Pirî Reis 51

İTALYAN EKOLÜ 55

HOLLANDA EKOLÜ 57

De Jode 57

Merkator 59

Ortelius 63

Hondius 65

Blaetı 66

Hollanda Kartoğrafyasının Müteakip Devresi 66

Hollanda Rönesans Haritalarının Genel Karakteri 68

FRANSİZ EKOLÜ 68

Nicolas Sanson 68

Jaillot 70

İNGİLİZ EKOLÜ 70

Christopher Saxson 71

John Norden 71

John Speed 71

John Ogilvie 73

DİĞER ÜLKELERDE KARTOĞRAFYA 79

D — KARTOĞRAFYADA REFORM

Boylara Ölçmeleri 77

De l'isle 77

D'Anville 78

İngiliz Kartoğrafyası (18. Yüzyıl) 79

18. Yüzyıl Alman Kartoğrafyası 79

İtalyan Kartoğrafyası 81

MİLLÎ ARAZİ TETKİKLERİ

Fransa 83

İngltere'de Millî Haritacılık Çalışmaları 84

Diğer Milletlerde Haritacılık 84

Uluslararası Haritaların Doğuşu 84

19. YÜZYIL ve KARTOĞRAFYANIN GELİŞMESİ 85

BÖLÜM II. YERKÜRE ve KOORDİNATLAR SİSTEMİ

GİRİŞ 87

A — YERİN ŞEKLİ VE BOYUTLARI

İlk Fikirler ve Yerin Küre Şekli 88

Yerküre'ye Ait Ölçmeler 89

Yerin Elipsoid Şekli 91

Yerin Basıklığı 97

Yerin Geoid Şekli

B — PARALEL VE MERİDYENLER SİSTEMİ

Yerin Boyutları 101

Yerin Grid Sistemi 103

Enlem ve Enlem Derecesinin Uzunluğu 106

Boylam ve Boylam Derecesinin Uzunluğu 107

Başlangıç Meridyeni 109

Mesafe Birmleri ve Metrik Sistem 110

C — COĞRAFİ MEVKİ TAYİNİ VE ZAMAN

Enlem Tesbiti 114

Boylam Tesbiti 116

Boylam ve Zaman 118

Enternasyonal Tarih Çizgisi 120

Yönelme 121

Yarımküreler 122

BÖLÜM III. PROJEKSİYONLAR A — GİRİŞ

Projeksiyonların Mahiyeti 123

HARİTA PROJEKSİYONLARINDA BOZULMALAR 125

Açılara Ait Bozulma 126

Saha Değişmesi 127

Projeksiyonlar Üzerinde Mesafe Değişikliği 128

İstikamet Bozulması 128

PROJEKSİYONLARIN SINIFLANDIRILMASINDA PRENSİPLER 129

B — GENEL SINIFLANDIRMAYA GÖRE PROJEKSİYON TİPLERİ

1 — ZENİTAL veya AZIMUTAL PROJEKSİYONLAR 134

Gnomonik (Merkezî) Projeksiyonlar 134

Stereografik Projeksiyonlar 139

Ortografik Projeksiyonlar 145

DİĞER ZENİTAL PROJEKSİYONLAR 150

Azimutal (Zenital) Eküldistant Projeksiyon 150

Ekuidistant Projeksiyon Ekvatoral Tipi 152

Lambert'iıı Azimutal-Eşitalanlı Projeksiyonu - 153

Azimutal Projeksiyonların Mukayesesi 158

2 — SİLİNDİRİK PROJEKSİYONLAR 161

Basit Perspektif Silindirik Projeksiyon 163

Lambert'in Eşitalanlı Silindirik Projeksiyonu 163

Gall'ın Kesici Silindirik Projeksiyonu 165

Eşdikdörtgenli Silindirik Projeksiyon 169

Kareli Basit Silindirik Projeksiyon 169

Cassini Projeksiyonu 170

Merkator Projeksiyonu 171

Loksodromik Yol ve Ortodromik Yol 176

Transversal Merkator Projeksiyonu 181

Eğik (Oblik) Merkator Sistemi 181

3 — KONİK PROJEKSİYONLAR

Basit (Bir Standart Paralelli) Konik Projeksiyon 186

İki Standart Paralelli Konik Projeksiyon 190

Eşit Alanlı Lambert Konik Projeksiyonu 192

Albers'in Eşit Alanlı Konik Projeksiyonu 192

Lambert Konformal Konik Projeksiyonu 195

Polikonik Projeksiyon 200

Bonne Projeksiyonu 202

3 — DİĞER İTİBARİ PROJEKSİYONLAR

Globular Projeksiyon 205

Hammer Projeksiyonu 205

Mollweidc Projeksiyonu 206

Sınusoidal Projeksiyon (Merkator-Sanson-Flamsteed) 208

Eckert Projeksiyonu 210

Orthoapsidal Projeksiyonlar 213

Van der Grinten Projeksiyonu 214

Poliedrik Projeksiyon 214

Parabolik Projeksiyon 214

4 — PARÇALI PROJEKSİYONLAR 215

Goode Homolografık Projeksiyonu 215

Goode Homolosine Projeksiyonu 216

Oxford Projeksiyonu 217

Açılmış Kübik Gnomonik Projeksiyonu 218

Kesik Düz Kutuplu Projeksiyon 219

Yıldız Şekilli Projeksiyonlar 229

C — PROJEKSİYON SEÇİMİ

Dünya Dağılış Haritaları 221

Enlemler Boyunca Uzanan Bölgeler 223

Meridyenler Boyunca Uzanan Dar Sahalar 223

Avrupa Haritaları 224

Küçük Bölge ve Memleketler 224

Asya 225

Afrika 225

Avustralya 225

Kuzey Amerika 226

Güney Amerika 226

Kutup Bölgeleri 226

İstikamet Gösterilmesi 226

BÖLÜM IV. HARİTA ALMA ve YAPMANIN ESASLARI

GİRİŞ

A — GEODEZİ

5 — TRİANGÜLASYON (NİRENGİ) 232

Birinci ve Jkinci Derecede Triangülasyoıı 233

Triangiilasyon (Nirengi) Noktalan 235

Baz (Esas Kenar) Ölçülmesi 236

Açıların, Ölçülmesi 237

Mesafe âlçülmesi 241

Kontrol Bazının ölçülmesi 245

Nirengi Noktalarının Astronomik Mevkileri ve Azimut 246

Gıavite noktaları 247

6 — NİVELMAN

Nivelman Şebekeleri 248

Ortalama Deniz Seviyesi 248

Kat'i İrtifa Ölçmeleri (Kesin Nivelman) 249

Hidrostatik Seviye Ölçmeleri 252

7 — PLÂNÇETE .METODU

Plânçete Aletleri

Plânçete ile Harita Çıkarılışı 258

Plânçete ile Çizimde Metodlar 260

B — FOTOGRAMETRÎ

GİRİŞ 263

TARİHÇE 264

I — HAVA FOTOLARI 265

Hava Fotolarının Tipleri 266

Uçaklar ve Kameralar 268

Fotoğraf Uçuşu 270

Hava Fotolarında Ölçek 274

Hava Fotolarının Düzeltilmesi 276

Mozaikler 278

2 — STEREOSKOP1 279

Stereoskopik Görüş. 279

Streoskopik Görünümde Derinlik 282

Stereoskoplar 282

Üç Boyutlu Fotolar 283

C — HAVA FOTOLARINDAN HARİTA YAPILIŞI

1— HAVA TRİANGÜLASYONU 285

Üç Boyutlu Triangülasyon 286

İki Boyutlu Triangülasyon 287

Radyal Hatlar Trangülasyonu 288

Hava Triangülasyonunun Sınırları 291

2 — PLÂNİMETRİK METOTLARLA HARİTA YAPILISI 291

Tek Fotodan Harita Yapılışı 292

Radyal Plânimetrik Plotter 294

Multiskop 294

3 — HAVA FOTOLARINDAN TOPOGRAFİK HARİTALAMA 294

Stereometer Tipi Âletler 297

Projeksîyonlu Fotogrametik Aletler 298

Optik-Mekanik Fotogrametri Âletleri 302

BİBLİOGRAFYA 305

EKLER 307

İNDEKS 312