Fiili Taşıyanın Sorumluluğu Muharrem Öcal

Deniz yoluyla yapılan yük taşımalarında, taşıyanın üstlendiği taşıma işini alt navlun sözleşmesi yaparak alt taşıyana bırakması ve alt taşıyanın taşımayı gerçekleştirmesi sırasında yükün zıyaa veya hasara uğraması ya da geç teslim edilmesi sıklıkla görülmektedir. Böyle bir durumda, fiili taşıyan kavramı ve fiili taşıyanın sorumluluğu müessesesi, alt taşıyanla aralarında sözleşmesel ilişki bulunmayan asıl navlun sözleşmesinin yükle ilgililerinin, TTK'nin taşıyanın sorumluluğuna ilişkin hükümleri uyarınca taşımayı gerçekleştiren alt taşıyana başvurabilmesine olanak sağlamaktadır. Bu durum asıl yükle ilgililerin lehinedir. Zira, fiili taşıma döneminde yükün zıyaa veya hasara uğraması ya da geç teslim edilme- si halinde fiili taşıyan, asıl yükle ilgililere karşı karine olarak kusurlu kabul edilmektedir.
Deniz yoluyla yapılan yük taşımalarında fiili taşıyan kavramına yer veren ilk uluslararası sözleşme 1978 tarihli HK'dir. HK, fiili taşıyanın sorumlulu- ğunu düzenleyen TTK m. 1191 ve TTK m. 1192 hükümlerinin mehazını teşkil etmektedir. TTK m. 1191 ve TTK m. 1192 hükümlerinde fiili taşıyan kavramının tanımı bulunmamaktadır. Bu çalışma, TTK m. 1191 ve TTK m. 1192 hükümleri uyarınca fiili taşıyan kavramının tanımlanmasını, fiili taşıyan kavramının sınırlarının ifade edilmesini ve fiili taşıyanın asıl yükle ilgililere karşı sorumluluğunun incelenmesini amaçlamaktadır. Bu incelemede, fiili taşıma döneminin özellik arz eden hususları dikkate alınarak TTK'nin taşıyanın sorumluluğuna ilişkin hükümleri değerlendi- rilmektedir. Nitekim, TTK m. 1191/2 uyarınca fiili taşıyan, bizzat gerçekleş- tirdiği taşıma dolayısıyla TTK'nin taşıyanın sorumluluğuna ilişkin hükümlerine tābidir. Çalışmanın yönteminde ise; TTK hükümleri ile TTK'nin gerekçesi, TTK'nin mehazını teşkil eden HK ile HK'nin görüşme- lerinden tespit edilen argümanlar, fiili taşıyanın sorumluluğu müesse- sesinin gerekliliği, öğretideki görüşler ve yargı kararları dikkate alınmak- tadır. Ayrıca, 2009 tarihli RK'de düzenlenen deniz işleri yüklenicisi kavra- mı ile fiili taşıyan kavramı yeri geldiğinde karşılaştırılmaktadır.

-*************-