El Fihrist Muhammed B. Ishak Nedim

Muhammed b. İshâk en-Nedîm’in (v.380/990) el-Fihrist adını taşıyan bu eseri, İslam kültür tarihinin ilk dört asrına ışık tutan eşsiz bir kitaptır. Bunun en açık delili Flügel’in el-Fihrist üzerinde 20 yıl çalışmış olması (1850-1870), V. Polosin’in onu doktora konusu yapması ve D. Bayard’ın onu İngilizceye (New York & London 1970) çevirmiş olmasıdır. Öte yandan el-Fihrist’in Almancası (Leibzig 1872) yayınlandıktan 3-4 sene sonra (1876) modern kütüphaneciliğin babası sayılan Melvil Dewey (1851-1931) dünyaca ünlü “Onlu Kütüphane Sistemi”ni yayınlamıştır. Buradan hareketle, “Dewey, bu sistemini el-Fihrist’in Onlu Sistemine borçludur” denebileceği ve bu eserin onun temel düşünceleri üzerinde ilham verici biçimde tesir ettiği düşünülmektedir.
 
İslam dünyasında rical ve müellefat hakkında bilgi veren veya eser yazar her müellif (Yâkût el-Hamevî, İbnu’n-Neccâr, el-Merzubânî, İbn Hacer, H. Zehebî, C. el-Kıftî, İbn Kutlûboğâ, İbn Hallikân, Safedî, Katip Çelebi, İsmail Paşa, Ziriklî, R. Kehhâle, Brockelmann, M. Berthelot, S. Hunke, F. Sezgin vd.), meşrebi ve mezhebi ne olursa olsun, mutlaka el-Fihrist’e dayanmıştır. Tarih, Edebiyat, Sarf-Nahiv, Fıkıh, Siyer, Kelam, Tıp ve Felsefe gibi her ilmi disiplin, en-Nedîm’in verdiği bilgilerden istifade etmiştir. Bu açıdan el-Fihrist, bir merciden daha çok bir masdar, bir kaynaktan çok “kaynakların kaynağı” olarak değerlendirilebilir. Böyle bir eserin Türkçesinin Almancasından 145 yıl sonra çıkmış olması kültür tarihimiz açısından büyük bir ayıp sayılmaz mı?