Doğuya Seyahat (Bir Fransız Konsolosunun Gözüyle 1830’Ların Trabzon’undan Siyaset Ve Toplum) Victor Fontanier

Victor Fontanier 1821’de Fransız hükümetinin emriyle Osmanlı İmparatorluğu ve özellikle de Karadeniz hakkında incelemeler yapmak üzere Doğu’daki ilk seyahatine çıktı. Bu ilk seyahatinde Kırım, Kafkasya, Azerbaycan, İran ve Basra’ya kadar geniş bir alanda incelemeler yaptı ve izlenimlerini Doğu’ya Seyahat adlı üçleme eser olarak yayınladı. Bu eserlerden ilki Fontanier’nin ilk seyahatinden dönüşünde, Gürcistan’dan İstanbul’a kadarki yolculuğundaki izlenimlerini; ikincisi ise 1826-1827’de İstanbul ve Yunanistan’daki politik gelişmeleri, İstanbul’dan İzmir’e olan seyahatine dair ayrıntıları ve Ege adaları ile ilgili gözlemlerini ihtiva eder. Fontanier’nin bu ilk Doğu misyonu 1829’da Fransa’ya dönmesi ile sona erdi; fakat onun Kafkasya’daki Rus eyaletleri, Gürcistan, İran sınırı ve arkasından Trabzon ticareti hakkındaki raporları bu kez 1830’da konsolosluk görevlisi olarak Trabzon’a atanmasına vesile oldu. 1830’un sonlarında Trabzon’a ulaşan Fontanier, yaklaşık iki yıllık Trabzon ikametindeki izlenimlerini bu kez Doğu’ya Seyahat adlı üçlemenin son cildine konu yaptı. Bu eser Fontanier’nin Trabzon’a olan yolculuğuna, Karadeniz sahillerine, Trabzon Eyaleti’nin idaresine,  1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nın bölgedeki etkilerine, toplumsal hayata ve ticarete dair önemli ayrıntılarla 1830’ların Trabzonu’nun siyasi ve sosyal yapısının canlı bir tablosunu ortaya koyar.
Akademik çalışmalarını Trabzon merkezli Fransız konsolosluğu ve konsolosluk raporları üzerinde yoğunlaştıran Özgür Yılmaz, Victor Fontanier’nin konsolosluk görevlisi olarak Trabzon’dan Fransız Elçiliği ve Dışişleri Bakanlığıyla yapmış olduğu yazışmalardan hareketle hazırlamış olduğu ayrıntılı giriş kısmı ile Fontanier’nin seyahatnamesine dair farklı bir yaklaşım getirmekte. Yılmaz, Fontanier’nin seyahatnamesi ile resmî yazışmaları arasında önemli benzerlikler bulunduğunu ortaya koyarak ortaya çıkışları ve içerikleri açısından seyahatname literatürünün zenginlini Fontanier’in Trabzon izlenimleri üzerinden göstermektedir.