Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım Yücel Öztürk

DOĞU AVRUPA TÜRK MİRASININ SON KALESİ: KIRIM

Kırım, stratejik ve jeopolitik ehemmiyeti yüksek olduğundan her zaman büyük mücadelelere sahne olmuştur. Altın Orda Hanlığı (1242-1502) gücünü kaybedince Kırım Hanlığı (1441-1783) yükselmiştir. XV. asırda Osmanlı hâkimiyetine girdikten sonra (1475) siyasi bakımdan iki bölgeye ayrılan Kırım’ın Ceneviz hâkimiyetindeki sahilleri merkeze bağlanırken, Yayla Dağları’nın kuzeyindeki bozkırları Kırım Hanlığı’na bırakılmıştır.

Yaklaşık 300 yıl boyunca Osmanlıların iktisadî düsturlarını tatbik ederek halkın huzur ve adalet içinde yaşamasını sağlayan hanlık, Moskova’nın Karadeniz’e inmesine set çekmiştir. Ancak son Kırım hanı Şahin Giray’ın ihanetiyle müstakilliyet adı altında Rusya’ya bağlanmış (1774 Küçük Kaynarca Antlaşması), Osmanlı dünyasından koptuktan sonra, önce ekonomik, sonra da siyasî manada çöküşe geçen hanlığın istiklali Rus Çarlığı’nın 1783’te Kırım’ı cebren işgaliyle sona ermiştir. Rus işgali, Kırım’daki Türk-İslam Medeniyeti açısından büyük yıkımların başlangıcı olmuş; saray, cami, medrese, kütüphane, han, hamam gibi maddi kültür mirası yok edilmiş; sosyal ve kültürel hayat tahribata uğramış ve daha da vahimi bölge insanı öz vatanlarından koparılarak bilmedikleri coğrafyalara sürgün edilmiştir.

Prof. Dr. Yücel Öztürk’ün editörlüğünde hazırlanan bu eser, sahasında mütehassıs akademisyenler tarafından kaleme alınan on beş makaleden meydana gelmektedir. Makalelerde Kırım Hanlığı’nın tarihî, idarî, hukukî, sosyal, iktisadî, dinî ve kültürel yapısı tahlil edilmiş; mimarî ve sanat eserleri ele alınmış; hanlığın kurucu kabilelerinden Şirinler ve Mangıtlar incelenmiştir. Bunun yanında Kırım halkının XX. asırda maruz kaldığı zulüm, kırım ve tehcir hadiseleri ve günümüzde Kırım meselesinin geldiği nokta uluslararası konjonktürde değerlendirilmiştir.

Osmanlı devrinde Kırım’ın geçmişine ışık tutan bu çalışma araştırmacıların ve tarih meraklılarının kütüphanelerinde bulundurması gereken mühim bir eser.