Doğa Tarihi Yaşlı Plinius

Yaşlı Plinius’un (MS 23-79) bu eseri, antik dünyadaki sağlıkla ilgili bilgilere yer
veren çalışmalardan biridir. O dönemde, tedaviler için geliştirilen farklı yöntemlerle,
şifanın, doğanın nimetlerinde nasıl arandığına, bulunan devaları kaydedip
sistemleştirme çabalarına tanıklık ederiz. Yaşlı Plinius doğaya bakışında daima
olağanüstü bir merak içindedir, birbirinden ilginç gözlemlerini aktarır. Yazar, bu
kitaplarında bizlere sağlık konusunda Antik Yunan, İtalya, Trakya, Anadolu, İran ve
Mısır’daki önceki çağlara ait uygulamaları ve şifaları ayrıntılarıyla betimler. Ayrıca
MS 1. yüzyıl itibarıyla Roma’da, bugünkü tıp ve eczacılık dünyasını doğrudan
ilgilendiren verilerin ansiklopedik olarak kayda geçirilmesiyle birlikte insanlığın
farmakololojik düzeyde nasıl bir birikim sağladığını ve nerelerden gelindiğini
göstermesi açısından da eşsiz bir eserdir.
Büyü, şifa ve şifacılar üzerine bilgilerin aktarıldığı bu eserde büyülü söz, tükürme,
dokunma gibi unsurlarla insanın insana sunduğu şifaların ardından sayısız hayvan
türünün sütü, idrarı, kanı, bağırsağı, beyni, ciğeri, içyağı, safrası, başı, ayağı vb.
unsurlarının; dereotu, un, rezene, nane, kekik, zambak, ökse otu, semizotu, geven otu
vb. gibi bitkilerle birlikte çeşitli usullerde sirke, bal, şarap, balmumu, arpa suyu,
reçine, türlü yağlara, suya ve zifte katılarak nerede ve ne şekilde kullanılacağı üzerine
bilgiler verilmektedir. Böylece her türden ağrılar, cilt, göz hastalıkları, yaralar, irinler,
menenjit, epilepsi, yanıklar, kadın, çocuk hastalıkları, gut, varis vb. gibi birçok
rahatsızlığa karşı uygulanan tedavi yöntemleri gösterilmektedir.