Din Ve Milliyet Iı. Meşrutiyet Ve Milli Mücadele Dönemlerinde Milliyetçilik Tartışmaları-I (Ciltli)

Milliyetçilik-Türkçülük düşüncesi ve hareketinin ilk

tezahürleri XIX. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkmakla

beraber siyasî karşılıkları da olan müstakil bir akım

haline dönüşmesi II. Meşrutiyet sonrasında oldu. 1908

öncesinde Türk matbuat hayatının ve gazeteciliğin

gelişmesi, ulaşım-iletişim imkânlarının artması, Türkçe

eğitimin inkişafı, memuriyette Türkçenin aranması,

Türkçe dilbilgisi kitaplarının, Türklerle ilgili risâlelerin

neşri, sade Türkçe arayışlarının ders kitapları ve

basın sayesinde kuvvetlenmesi, önce “Osmanî” sonra

“Türkî” başlıklarıyla hacimli Türkçe sözlüklerin yayını,

Türkolojinin gelişmesi, İstanbul’un Türkçe neşriyatla

Osmanlı coğrafyasına ve Rusya Müslümanlarına ulaşma

arayışları… gibi gelişmelerin milliyetçi bir zemin ve teşvik

alanı hazırladığı söylenebilir.

II. Meşrutiyet’in ilânıyla birlikte çeşitlenerek ve ivme

kazanarak hareketlenen, Balkan Savaşlarının ardından

açıkça Turan’ı zikretmeye başlayacak kadar kuvvetli

ve seküler bir merhaleye intikal eden milliyetçilikkavmiyetçilik

tartışmaları, Milli Mücadele ve Cumhuriyet

döneminin milliyetçilik arayışlarını da hazırlayacak ve

belirleyecek bir genişliğe intikal edecektir. Bu çeşitlenme

ve genişleme, yeni kavramsal tarifler ve hiyerarşiler inşa

etmek dahil olmak üzere aynı zamanda Osmanlı-İslâm/

Müslüman-Türk üzerinden yürüyecek tartışmaların

sertleşmesini ve derinleşmesini de hazırlamış, uzun

metinlerin, müstakil risâlelerin telifine kaynaklık etmiştir.

Bu yeni süreçte Osmanlı/Osmanlılık vurguları

zayıflarken milletle din, Türkle İslâm/Müslümanlık

arasındaki kuvvetli kültürel ve fiilî irtibatlar canlı ve

hararetli bir şekilde müzakere edilecektir. Açık veya

örtük olarak en önemli soru İslâmdan bağımsız,

Müslüman olmayan bir Türk ve Türk milleti tanımının

yapılması imkânının olup olmadığıdır. Bu soru bugün de

önümüzdedir.