Ceza Muhakemesinde Basit Yargılama Ismail Şahin

Makul sürede yargılanma hakkı, ulusal ve uluslararası düzenlemeler ile yargı makamlarının çok sayıda içtihadına konu olan temel bir insan hakkıdır. Günümüzde suç sayısı ve çeşitliliğindeki artışın yol açtığı iş yükü, bu temel hakkın ihlaline ve ceza adaletinin etkinliğinin azalmasına yol açabilmektedir. Zira başarılı bir ceza adalet sistemi, muhakemenin hızla sonuçlandırılmasını da gerektirir.

Basit nitelikte kabul edilen suçlara dair ceza muhakemesinin, temel güvenceler ihlal edilmeksizin en az emek ve zaman harcanarak neticelendirilmesi amacıyla, klasik muhakeme süreçlerine dair belirli aşamaların atlanması veya sürelerin kısaltılması gibi yöntemlerle oluşturulan özel yargılama usulleri, pek çok ülke mevzuatında yer almaktadır. Ülkemizde de bu kapsamda, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun mülga 251 ve 252. maddelerinin 17.10.2019 tarihli ve 7188 sayılı Kanun’la yeniden düzenlenmesiyle çalışma konumuzu oluşturan “basit yargılama usulü” kabul edilmiştir. Basit yargılama, kovuşturma evresine özgü, klasik yargılamaya alternatif, sanık ve katılanın zımni muvafakatine dayalı, mahkemenin takdiriyle uygulanan, istisnai ve özel bir yargılama usulü niteliğindedir.

Basit yargılama usulü, uygulama alanının genişliği nedeniyle kısa sürede pek çok yargı kararına konu olmuştur. Bu yeni müessese hakkında telif edilen eserlerin sayısı sınırlı olsa da müesseseye dair bazı hususlarda öğretide fikir ayrılıkları oluştuğu anlaşılmaktadır. Takdim olunan eserle, basit yargılama usulü teorik ve pratik açıdan incelenmiş, sorunlar tespit edilerek çözüm önerileri getirilmiştir. Konu hakkındaki ilk doktora tezi olan çalışmamız üzerinde, 12.05.2022 tarihli ve 7406 sayılı Kanun’la yapılan değişikliklerin zorunlu sonucu olan düzeltmeler dışında başkaca değişiklik yapılmaksızın bu eser hazırlanmıştır.

Kitap üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde basit yargılama usulü; kavram, hukuki nitelik, amaç, mukayeseli hukuk örnekleri ve tarihi gelişim açısından incelenmiştir. Bu bölümde konunun daha iyi anlaşılabilmesi için ceza adalet sistemlerindeki reformların neden ve sonuçlarına dair genel bilgilere de yer verilmiştir. İkinci bölümde; basit yargılama usulünün soruşturma evresine olan dolaylı etkisi, uygulanabilirlik şartları, uygulanma biçimi, bu usulde Cumhuriyet savcısı ile müdafi ve vekilin rolü, katılma hakkı, sonuç çıkarma devresi ile basit yargılama usulünde verilen hükme itiraz usulü ve itiraz üzerine gerçekleştirilecek yargılamanın özellikleri detaylı olarak incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise; basit yargılama usulünün mer’i hukukumuzdaki benzer kurumlarla olan ilişkisi, adil yargılanma hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında geliştirilen ölçütler karşısındaki durumu ve zaman bakımından uygulanması konuları ele alınmıştır.