Çek Hukukunda Muhatabın Yükümlülükleri Ali Ayli

Çek, ekonomik fonksiyonu itibariyle bir ödeme aracı, hukuki mahiyeti itibariyle de nitelikli bir havale olan, kanunen emre yazılı bir kambiyo senedidir. Bir çekin düzenlenebilmesi için, muhatap bankada, düzenleyene ait bir hesabın (karşılığın) bulunması yeterli değildir. Aynı zamanda düzenleyenle banka arasında akdedilmiş bir çek anlaşmasına da ihtiyaç vardır. Bu anlaşma ile taraflardan banka (muhatap), düzenleyene karşı kendisi üzerine çekeceği çekleri ödemeyi; düzenleyen ise, çeklerin ibrazı üzerine muhatabın ödeyeceği miktarları tediye etmeyi taahhüt etmektedir. Ancak bu taahhütler kambiyo taahhüdü niteliğinde değildir. Bu nedenle çekin düzenlenmiş olması muhatap bankayı kambiyo ilişkisine dâhil etmez ve yasal ödeme yükümlülüğü hariç olmak üzere hesapta karşılık bulunmadıkça banka hamile karşı bir ödeme yükümlülüğü altına girmiş olmaz. Ayrıca muhatap bankayı çekin düzenlenmesinden sonra kambiyo ilişkisine dâhil edecek, muhatabın kabulü, aval vermesi ve çeki ciro etmesi gibi işlemler de yasal düzenlemelerle yasaklanmıştır. Bu durum ekonomik fonksiyonu itibariyle bir ödeme aracı olan çekin ibrazında ödeneceğine dair güveni ve inancı zayıflatmaktadır. Bu nedenle, çekle ödeme güvenliğinin sağlanması ve dolayısıyla çek hamillerinin korunması; kayıt dışı ekonominin engellenmesi ve kara paranın aklanması ile terörün finansmanının önlenmesi amacıyla, gerek çek anlaşmasının kuruluşunda gerek çekin ödenmek üzere ibrazında, muhatap banka açısından önemli bazı yükümlülükler öngören yasal düzenlemeler yapılmıştır. Kitapta, bu yükümlülükler ele alınarak, ihlali halinde uygulanacak yaptırımlar ve muhatap açısından doğacak hukuki sorumluluklar ele alınmaktadır." (Tanıtım Yazısı)