Balkanlara Veda Haluk Harun Duman

Prof. Dr. Halûk Harun Duman tarafından kaleme alınan Balkanlara Veda, XX. yüzyılda Türk milletine yeni bir benlik ve varoluş aşıladığı kabul edilen iki savaştan birisi Balkan Savaşını ele almıştır. Bu ele alış, savaş yıllarını yaşayan insanların edebi, ruhsal dünyasını ortaya koyan şiirler, romanlar, öyküler, tiyatrolar ve anıları içermektedir. Savaşın ulusal ve uluslararası basındaki yansımalarına da yer veren Yazar, 1912 ve 1914 yılları arasındaki yayıncılık faaliyetleri ile fikir hayatına ilişkin ipuçlarını da Balkanlara Veda’da derlemiştir.

Bazı tarihçilere göre her 22 yılda bir savaşmış ya da savaşa zorlanmış bir millet olan Türk milletinde savaş edebiyatının, özellikle Avrupa’ya oranla oldukça az işlendiği görülmektedir. Buna ilişkin bir tartışma esnasında Türklerde Şehnâme gibi bir destanın bulunmadığının iddia edilmesi üzerine Yahya Kemal’in “Türkler destan yaratmaktan, destan yazmaya vakit bulamamışlardır.” ifadesi belki savaş edebiyatı ile mesafeyi bir miktar açıklamaktadır. Bu eser, münferit ve parça parça çalışmalar dışında Balkan Savaşı’nın edebi ve yazınsal yönüne bütüncül olarak dikkat çekmek üzere vücut bulmuştur.

Balkanlara Veda, günümüzün en baş edilmesi gereken problemleri arasında yer alan göç mevhumuna ilişkin de bazı yaşanmışlıkları gözler önüne sermektedir. Göçe maruz kalışın en yıkıcı etkilerini yaşayan kadınların ve çocukların anılarının da yer aldığı eser, askeri anılarla savaşa ilişkin stratejilere cepheden getirilen yorumları da ele almaktadır. Özellikle takım kumandanı Hüseyin Cemal’in satırları askerin vahim ahvali hakkında fikir vermektedir:

”… Erzaksızlık şu sıralarda tamamıyla hükmünü icraya başladı. Birçok askerler acı ot yediklerinden zehirlendi. Şehirde de birçok aile sahibi erkek açlıktan cinnet getirdi. Mehmetçiklerin kırmızı çehreleri soldu…”

Balkanlara Veda, savaş edebiyatı konusunda Balkan Savaşı’na ilişkin yazılmış, yazılı eserleri derlemiş en kapsamlı eser olarak işaret edilmiştir. İlk basımını 2005 yılında yapan Balkanlara Veda’nın ikinci baskısı 2017 yılında Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları’ndan çıkmıştır.