19. Yüzyıldan Cumhuriyet’e Rize Abdullah Bay,Resul Turan

Geçmişi M.Ö. 7. Yüzyıla kadar uzanan Rize'nin tarihi geçmişine ilişkin araştırmaların yeterli düzeyde olduğunu söylemek zordur. Özellikle Rize'nin 19. Yüzyıl tarihi hakkında doldurulmayı bekleyen önemli boşluklar bulunmaktadır. Kısaca özetlemek gerekirse kent 19. Yüzyıl başında tepe üzerindeki kalesi ve sahil boyunca yerleşik az miktardaki nüfusuyla küçük bir kasaba olarak karşımıza çıkar. İmparatorluğun ' En uzun yüzyılı' na girerken taşradaki yerel güçler ve merkez arasındaki çatışmaların salgın hastalıkların savaşların ve sosyal ve toplumsal olayların ve ülkenin içinde bulunduğu zorlukların pençesinde küçük bir sahil kasabası hüviyetinde bulunan Rize 19. yüzyılın son çeyreğinde kentin sancak merkezi yapılması gelişim sürecine ivme kazandırarak yerel pozisyonda önemli değişiklikler meydana getirmiştir.
19. yüzyıldaki kısa bir panoromasını sunduğumuz kentin bu döneme ilişkin tarihi yerli ve yabancı kaynakların değerlendirilmesi ile incelenmeyi hak etmektedir. Bu bağlamda alanında uzman akademisyenlerin ortak çabasının bir ürünü olan bu çalışmada 19. Yüzyıldan Cumhuriyet'e Rize'nin idari yapısı siyasi durumu ekonomik ticari üretim ve tarımsal faaliyetleri nüfus yapısı göç yerleşme aile evlilik gibi birçok konu ele alınmıştır. Çalışma 19. Ve 20. Yüzyılda Rize'de yaşananları çeşitli boyutlarıyla ortaya koyarak karanlıkta kalmış mazisinin kimi noktalarını aydınlatarak kentin bilinmeyen birçok konusunu okuyucuların dikkatlerine sunmaktadır.